Direnç nedir? Direnç çeşitleri nelerdir?
Direnç nedir?
Sözlükteki anlamına göre direnç; bir şeye dayanma, bir etkiye karşı koyma gücüdür. Devre elemanı olarak ve elektriksel alanda direnç, bir nesnenin akıma karşı koyduğu dayanma kuvveti olarak tanımlanabilir.
Tanımını biraz daha genişletelim. Direnç bir maddenin elektrik akımına karşı koyduğu mukavemettir. Büyük harf R ile gösterilir. Direncin birimi Ohm’dur. (Ω => Yunan harfli Omega)
Birim amperlik elektrik akımı birim potansiyel fark yani gerilimin oluştuğu bir komponentten geçtiğinde o bileşenin direnci 1 Ohm’dur.
Tüm maddeler akıma karşı farklı dirençler gösterir. Örneğin bakır, gümüş, altın gibi maddelerin direnci düşüktür ve elektronlar üzerlerinde rahatça hareket edebilir. Bu maddelere iletken maddeler denir. Plastik, kağıt, tahta gibi maddelerin de akıma karşı dirençleri yüksektir ve bunlar yalıtkan maddeler olarak adlandırılır.
Direnç hesaplama ve direnç formülü
V = I x R veya R = V / I
R= Direnç (Ohm)
V=Gerilim (Volt)
I=Akım (Amper)
Direnç ne işe yarar?
Direnç kelime manası olarak kulağa negatif gelse de elektrik devrelerinde çeşitli faydaları vardır:
- Devreden geçen akımı sınırlar ve belli değeri aşmasını engeller.
- Yüksek akımlardan hasar görebilecek devre elemanlarının akımını sınırlar.
- Isı elde etmek – Ekmek kızartma makinesinde resistans kullanılarak akıma karşı bir direnç göstermesi sağlanır ve ısı etkisi açığa çıkarılır.
- Işık elde etmek – Eski tip akkor ampullerde kullanılan dirençler de ısı ve dolayısıyla ışık etkisini açığa çıkarır.
Direnç çeşitleri
- Sabit direnç: Akımı belli bir seviyede sabitlemek için kullanılırlar. Değeri sabittir.
- Telli direnç: Yüksek akımlara dayanıklı resistör türüdür. Nikel-krom veya gümüş-nikel veya konstantan karışımından oluşturulur.
- Karbon direnç: Kömür tozu ve reçine eritilerek oluşturulan tiptir.
- Film direnç: Şerit bir yalıtkan üzerine sarılarak oluşturulurlar. İnce ve kalın olmak üzere iki farklı tipi vardır.
- Entegre direnç: Sıra olarak birden fazla direnç tek bir gövdede toplanır
- Değişken direnç: Değerinde duruma göre değişkenlik göstermesi ve ayar yapılması mümkün olan dirençtir.
- Termistör direnç: Gövde sıcaklığı yükseldikçe direnci yükselen ve gövde sıcaklığı düştükçe de düşen dirençlere PTC, gövde sıcaklığı düştükçe direnci yükselen ve gövde sıcaklığı yükseldikçe de düşen dirençlere NTC denir.
- Foto direnç: Üzerine düşen ışıkla ters orantılı olarak direnci değişen resistör türüdür.
- Potansiyometre: Direncin bir döner anahtar tarafından el ile ayarlanabildiği devre elemanıdır
- Trimpot: Potansiyometre el ile ayarlanırken trimpot tornavida yardımıyla ayarlanır. Ayarlanan değer sabitlendikten sonra pek değiştirilmez.
- Reosta: Yüksek akımlı devrelerde reosta kullanılır. Büyük boyutludur ve direnç el ile ayarlanır
Direnç ne ile ve nasıl ölçülür?
Direnç ohmmetre yardımıyla ölçülür. Çağımızda artık ohmmetreler yerine hem akım ve gerilim de ölçebilen multimetreler tercih edilmektedir. Multimetre ile direnç ölçülecekse ayar butonu Ohm kısmına getirilmelidir ve direnç aralığı seçilmelidir. Multimetrenin içindeki pilden gelen akım kullanılabildiğinden enerjili bir devrede aslı direnç ölçümü yapmayın. Mutlaka direnci ölçülecek elemanı devreden ayırın ve ölçüm yaparken parmaklarınızı temas ettirmeyin. Multimetre problarını direncin iki ucuna değdirin ve ölçümü alın.
Direnç ile ilgili video
Kaynaklar:
