Zaman rölesi nasıl çalışır?
Elektrik işiyle uğraşanların çoğu zaman rölesinin ne olduğunu bilir. Enerji piyasasında çok popüler ve iyi bilinen bir cihazdır. Zaman rölesi, düşük bakım maliyetleri ve uzun hizmet ömrü sağlayan güvenilir tasarımları ile 1968 yılından beri bilinmektedir. Etkin çalışma prensibi ile zaman röleleri, ihtiyaçlarınıza uygun mükemmel zamanlama ayarları yapabilmenizi sağlamak için size fonksiyonlar ve zaman gecikme aralıkları arasından seçim yapma seçeneği sunar.
Zaman rölesi zamana dayalı bir olayı kontrol eden otomatik elektromekanik cihazdır. Bobini enerjilendirildiğinde veya enerjisi kesildiğinde ayarlanan süre içerisinde sayma yapar ve zaman dolduğunda bir kontak çıkışı verir.
Kullanıcılar da bu kontak çıkışını alıp kumanda devresi içerisinde herhangi bir yerde kullanabilirler. Motoru durdurma, lamba yakma, korna çaldırma, kontaktörü çektirme gibi.
Kontrol rölelerinin temel mantığı böyledir. Akım koruma röleleri akım seviyesini baz alarak, termistör röleler motor sıcaklığını baz alarak, sıvı seviye röleleri bir hazne içerisindeki sıvı seviyesini baz alarak kontak çıkışı verir. Zaman rölesinin referans aldığı şey isminden de anlaşılabileceği gibi zamandır.
İçindekiler
Zaman rölesi çalışma prensibi
Zaman rölesi, kontrol terminallerinin uçları enerjilendikten veya enerjisi kesildikten sonra sayma işlemini gerçekleştirme prensibine göre çalışır. Belirli bir süre sonra veya belirli bir süre boyunca ikincil devreye enerji vererek bir olayı kontrol eder, hatta bazen her ikisini de yapabilir.
Standart bir kontrol rölesinde, primer taraftaki bobine enerji uygulandığında sekonder taraftaki kontaklar hemen konum değiştirir. Ancak bazı uygulamalarda ikincil taraftaki kontakların anında konum değiştirmesi istenmez. Bunun belirli bir süre sonra veya sadece belirli bir süre için olması istenir. Bunun için bir zaman rölesi kullanmamız gerekir.
Her zaman rölesi üzerinde, rölenin zaman ayarlarının yapılabileceği butonlar veya potansiyometreler bulunur. Bu zaman ayarları milisaniyelerden saatlere kadar olan sürelerde seçilebilir. Ayrıca cihazın üzerinde rölenin çalışma durumunu gösteren LED’li durum göstergeleri de yer almaktadır.
Eskiden, zaman röleleri yalnızca tek işlevli, tek zaman aralıklı cihazlar olarak mevcuttu. Bu cihazlar hala mevcuttur ve genellikle çok basit zamanlama ihtiyaçları olan uygulamalarda kullanılır.
Ancak farklı işlevlere ve çoklu zamanlama aralıklarına sahip daha gelişmiş zaman röleleri de mevcuttur. Çoğu, geniş bir aralıktaki gerilimleri veya akımları da kontrol edebilir, bu nedenle uygulamaları sınırlı değildir. Bunları ayarlamak için herhangi bir programlama dili gerekmez. Üretici kılavuzları ayarların nasıl yapılabileceği konusunda kullanıcılara yardımcı olur.
Zaman rölesinin tam olarak nasıl çalıştığının anlaşılabilmesi için çeşitleri de mutlaka bilinmelidir. Çünkü zaman rölesi deyince akla tek bir ürün gelmez. Birden fazla tipte zaman rölesi üretilmektedir.
Zaman rölesi çeşitleri
En çok kullanılan zaman rölesi çeşitleri şunlardır:
Çekmede gecikmeli zaman rölesi
Çekmede gecikmeli zaman rölesine bir besleme gerilimi uygulandığında ayarlanan bekleme süresi saymaya başlar. Bekleme süresinin bitmesinin ardından röle çıkışı ON konumuna geçer. Cihazın besleme gerilimi kesilene kadar röle çekili konumda kalır. Bekleme süresi bitmeden besleme gerilimi kesilirse, sayılmış zaman silinir ve besleme gerilimi tekrar uygulandığında bekleme süresi tekrar saymaya başlar. Çekmede gecikmeli zaman rölesi, düz zaman rölesi olarak da adlandırılır.
Düşmede gecikmeli zaman rölesi
Düşmede gecikmeli zaman rölesine bir besleme gerilimi uygulandığında röle çeker ve ayarlanan bekleme süresi saymaya başlar. Bekleme süresi sonunda röle çıkışı OFF konumuna geçer. Cihazın besleme gerilimi kesilene kadar röle konumunu korur. Bekleme süresi bitmeden besleme gerilimi kesilirse sayılmış zaman silinir ve besleme gerilimi tekrar uygulandığında bekleme süresi tekrar saymaya başlar. Düşmede gecikmeli zaman rölesi, ters zaman rölesi veya bırakmada gecikmeli zaman rölesi olarak da adlandırılır.
Yıldız üçgen zaman rölesi
Yıldız üçgen zaman rölesi, yıldız üçgen yolverme devrelerinde yıldızdan üçgene geçme zamanının ayarlanabileceği zaman rölesi çeşididir. Yıldız üçgen yolverme işleminde motorun bir süre yıldızda kalması ardından ise üçgene geçmesi gerekmektedir. Yıldız ve üçgen bağlantı arasındaki bu geçiş bu tip bir röle kullanılarak ayarlanabilir.
Flaşör zaman rölesi
Flaşör zaman rölesi belli döngü zamanlarında çalışır. 10 saniye durma 10 saniye çalışma döngüsü yapmak gibi bir mantıkta çalışır. Besleme gerilimi uygulandığında ayarlanan süre saymaya başlar. Ayar süresi sonunda röle çeker ve ayarlanan süre tekrar saymaya başlar. Süre sonunda röle bırakır. Besleme gerilimi kesilene kadar bu döngü devam eder.
Multifonksiyon zaman rölesi
Multifonksiyon (çok fonksiyonlu) zaman rölesi zaman fonksiyonu özelliklerinin birçoğunu bünyesinde barındıran röledir. Bu röle sayesinde geniş bobin besleme aralıklarında farklı zamanlama ayarları yapılabilir. Birden fazla özelliği taşıdığı için fiyatı diğer modellere göre daha pahalıdır.
