Zaman rölesi nedir?

Kontrol devrelerinde ve endüstriyel otomasyonda kullanılan zaman röleleri farklı tipleriyle kullanıcılar tarafından sıklıkla tercih edilmektedir. Bu yazımızda zaman rölelerinin tüm özelliklerine, çalışma prensibine ve kullanım alanlarına değineceğiz.

Zaman rölesi nedir?

Zaman rölesi zamana dayalı bir olayı kontrol eden otomatik elektromekanik cihazdır. Bobini enerjilendirildiğinde veya enerjisi kesildiğinde ayarlanan süre içerisinde sayma yapar ve zaman dolduğunda bir kontak çıkışı verir.

Kullanıcılar da bu kontak çıkışını alıp kumanda devresi içerisinde herhangi bir yerde kullanabilirler. Motoru durdurma, lamba yakma, korna çaldırma, kontaktörü çektirme gibi.

Kontrol rölelerinin temel mantığı böyledir. Akım koruma röleleri akım seviyesini baz alarak, termistör röleler motor sıcaklığını baz alarak, sıvı seviye röleleri bir hazne içerisindeki sıvı seviyesini baz alarak kontak çıkışı verir. Zaman rölesinin referans aldığı şey isminden de anlaşılabileceği gibi zamandır.

Zaman rölesi nasıl çalışır?

Zaman rölesi kontrol uçları enerjilendikten sonra sayma işlemini gerçekleştirme prensibine göre çalışır. Öncelikle röle üzerinden ürünün ne kadar sayacağını ayarlamanız gerekmektedir. A1 A2 uçları yani bobini enerjilendirildiğinde zaman rölesi saymaya başlayacaktır. Röle üzerinden ayarlanan süre dolduğunda ise röle üzerindeki kontaklar konum değiştirecektir.

Bu ürünün çalışma şeklinin detaylarına hakim olabilmeniz için çeşitlerini de bilmenizde fayda vardır.

Zaman rölesi çeşitleri

Temel kullanılan tipler şunlardır:

Çekmede gecikmeli

Düz zaman rölesi olarak da adlandırılır. Bobin enerjilendikten sonra röle saymaya başlar. Süre bitince kontak çıkışı verir.

Düşmede gecikmeli

Ters zaman rölesi olarak da adlandırılır. Bobinin enerjisi kesildikten sonra röle saymaya başlar. Süre bitince kontak çıkışı verir.

Yıldız üçgen

Yıldız üçgen yolverme devrelerinde yıldızdan üçgene geçme zamanının ayarlanabileceği modeldir.

Flaşör

Belli döngü zamanlarında çalışır. 10 saniye durma 10 saniye çalışma döngüsü yapmak gibi bir mantıkta çalışır.

Multifonksiyon

Yukarıdaki özelliklerin hepsini veya birçoğunu bünyesinde barındıran röledir.

Zaman rölesi seçimi

Ürün seçiminde aşağıdaki paramatreler göz önünde bulundurulmalıdır.

• Bobininin hangi gerilimde besleneceğine dikkat edilmelidir.
• Zamanlama fonksiyonları (düşmede gecikme, çekmede gecikme gibi) göz önünde bulundurulmalıdır.
• Birden fazla kontak çıkışı isteniyorsa 2 ve 3 kontak çıkışlı modeller de tercih edilebilir.
• Röle üzerindeki ayar potansiyometrelerinin kullanımı kolay olmalıdır.
• Zaman rölesinin sayma yapacağı aralıklara göre ürün seçilmelidir.
• Üzerindeki LED’ler kolay görünebilmelidir.
• Çok soğuk veya aşırı sıcak bölgelerde çalışacaksa çalışma sıcaklıkları kontrol edilmelidir
• Yanlış ölçüm yapmaması için elektromanyetik girişimlerden etkilenmemelidir.

Bu saydığımız özellikler genel özelliklerdir. Markadan markaya göre özellikleri değişebilir. Seçim yapmadan önce ve kullanmadan önce üretici katalogları ve kullanım kılavuzlarına mutlaka bakılmalıdır.

Zaman rölesi bağlantı şeması

Öncelikle şunu söyleyelim. İnternette zaman rölesi bağlantı şeması şeklinde verilen şemalara güvenmeyin. Her markanın her tipte zaman rölesinin bağlantısı ve ayarı farklıdır. Bunun için en sağlıklı yol, kullandığınız markanın içerisinden çıkan bağlantı şemasına göre bağlantı yapmaktır.

Ama yine de temel olarak şunları söyleyebiliriz. Tüm zaman ayarlı rölelerde, röle beslemesinin yapıldığı bir A1-A2 ucu vardır. A1 ucuna faz, A2 ucuna nötr bağlanabilir. Daha sonra da çıkış kontaklarını ayarlamalısınız. Örneğin aşağıda sağdaki resimde 2 enversör kontaklı röle çıkışını görüyorsunuz. 15-16 ve 25-26 normalde kapalı, 15-18 ve 25-28 de normalde açık uçlardır. Projeye göre kumandada istediğiniz yerde bu uçları kullanabilirsiniz. (Mesela bu uçtan çıkış alıp kontaktörün bobinine bağlayabilirsiniz ve kontaktörü çektirebilirsiniz. Bakınız aşağıdaki mavi resim)

Zaman ayarları da aşağıda sağdaki resimde gösterildiği gibi röle üzerindeki potansiyometreler aracılığıyla yapılabilir. Rölenin kaça kadar sayacağını bu uçlardan ayarlayabilirsiniz.

Zaman rölesi kontaktöre nasıl bağlanır?

Kontaktör zaman rölesi bağlantı şemasını aşağıda görebilirsiniz. Bu şemada iki motora yol verilmiş. 1 tanesi switch kapanır kapanmaz start yapıyor. Diğeri ise çekmede gecikmeli zaman rölesinin saydığı zaman dolduktan sonra start alıyor.

Zaman rölesi sembolü

Soldaki sembol çekmede gecikmeli zaman rölesine, sağdaki sembol ise düşmede gecikmeli zaman rölesine aittir.