Sprinkler Sistemi Nasıl Çalışır? Çalışma Prensibinin Analizi!

İşiniz bir mağaza veya bir depo işletmekse, yangın sizin nihai kâbusunuzdur. Geceleri bir yangın çıktığında, etrafta kimse olmadığında ve binanız mobilya veya yanıcı kimyasal maddelerle dolu olduğunda alevler anında yayılabilir. Stokunuzu, binanızı ve yıllardır çalıştığınız işinizi bir anda kaybedebilirsiniz. Yangın anında sadece bir siren çalmak yeterli değildir, aynı zamanda yangını mümkün olduğunca hızlı bir şekilde söndüren ani tepkili otomatik bir yangın söndürme sistemine sahip olmak gereklidir.

Yangın fıskiyelerinin yaptığı tam olarak budur. Fıskiyeler sadece ticari binalarda değil; aynı zamanda konutlarda da bulundurulur. Binanın maliyetine yaklaşık %1’lik bir artış getirse de yangından hasar görme ve ölüm riskini %82 oranında azaltır.

Görevinizin yangını otomatik olarak söndüren bir sistem tasarlamak olduğunu varsayalım. Nereden başlarsınız?

Muhtemelen suyun yangınla mücadele için en iyi, çok yönlü maddelerden biri olduğunu biliyorsunuzdur. Su neden bu kadar iyi bir söndürücü? Birincisi soğuk olduğu için yangının ısısını uzaklaştırır; yani tüm yangınların ihtiyaç duyduğu üç ana bileşenden ısı, oksijen ve yakıttan birini yok ederek yangın üçgeni olarak bilinen şeyi kırar.

İkincisi, yüksek özgül ısı kapasitesine sahip olması nedeniyle, ısıyı daha etkin bir şekilde giderir. Su mükemmel bir ısı tutucudur. Bu yüzden merkezi ısıtma sistemlerinde de su kullanılır.

Tamam, otomatik yangın söndürme sisteminiz su kullanacak. Peki nasıl çalışacak? İtfaiyecileri bir yangını söndürürken gördüyseniz suyu havaya doğru püskürttüklerini ve daha geniş bir alanı spreylediklerini fark etmişsinizdir. Belki de ihtiyacınız olan, binanızın tavanına takılan yangın hortumuyla aynı şekilde çalışabilecek bir şeydir? Hatta bu şey otomatik olarak da çalışsa harika olmaz mı? Aradığınızı buldunuz gibi. Son bir şey kaldı. Binanın çöp kutusunda küçük bir yangın çıktığında bunun algılanmaması. Küçük bir ateş çıktığında tüm binanın suyla dolmasını istemeyiz. Buna da bir çare bulmalısınız.

Pekâlâ, yangın hortumu otomatik olarak nasıl çalışacak? Dumanı algılamak için duman detektörleri kullanılır diyebilirsiniz. Ancak işleri her zaman o kadar kolay olmayabilir. Elektrik sistemleri, özellikle yangınlarda arızalanabilir. Binanıza yıldırım düştüğünü düşünün. Elektrik sistemlerini tümden devreden çıkarabilir ve yangın başlatabilir. Bir fırtına durumunda bir elektrik veya elektronik sensöre bağlı herhangi bir yangın söndürme sistemi işe yaramaz hale gelebilir. Bunun yerine basit ve mekanik bir şey kullanmak çok daha iyidir. İhtiyacımız olan, tavanda yükselen, tıpkı bir musluk gibi çalışacak, ancak yalnızca altında bir yangın çıktığında suyu tahliye etmek için açılan bir mekanik cihazdır.

Aradığınız cihazı buldunuz… Bu cihazlara literatürde “sprinkler” deniyor.

Sprinkler basınçlı su şeklinde binanın tavanından geçen bir boru ağıdır. Her bir sprinkler aslında musluktan başka bir şey değildir. Borunun sonunda suyun binaya akabileceği bir delik vardır. Normal bir muslukta, su akışı bir vana yardımıyla sağlanır.

Sprinklerde ise musluk görevini yangın çıktığında otomatik olarak açılacak şekilde tasarlanmış ısıya duyarlı bir fiş üstlenir. Bazı sprinkler fişleri wood metali olarak adlandırılan bizmut, kurşun, kalay ve kadmiyumun karışımının nispeten düşük bir sıcaklıkta eritildiği bir alaşımdan yapılır. Bazılarında ise tapa, ısındığında genleşmek ve paramparça olmak üzere tasarlanmış, gliserin bazlı bir sıvıyla dolu küçük bir cam tüptür. Temel fikir her iki durumda da aynıdır. Fiş, bir yangın çıktığı anda sprinkleri kırmak ve suyu serbest bırakmak içindir. Tüp içerisindeki su sıcaklık yükseldikçe genleşir. Fiş, arkasındaki basınçlı su ile dışarıya itilir ve eğimli bir kenar tarafından yönlendirilir. Su, dağıtılması için tasarlanan saptırma plakasının üzerine püskürtülür. Ana vana kapanana kadar su akmaya devam edecektir. Bu çalışma cam tüplü versiyona aittir. Aşağıda cam tüplü versiyonu görebilirsiniz.

Wood metali tipi ise iki adet metalden oluşur. Bu plakalar bir lehim tarafından bir arada tutulur. Lehim eridiğinde, iki yay kolu plakaları çekerek fişi serbest bırakır ve su akmaya başlar.

Otomatik yangın söndürme sistemi sprinklerlerin tümü ilk bakışta aynı görünebilir; ancak farklı sıcaklık ve hızlarda yanıt vermek ve her türlü farklı bina ve ortamda çalışmak için tasarlanmış birçok farklı çeşidi vardır. Geleneksel olarak aşağı dönük olarak bir tavana, yukarı dönük bir çatı boşluğunda ya da içe dönük bir yan duvara monte edilirler. Bazıları zorlu ortamlarda onları korumak için özel kaplamalara (teflon veya polyester gibi) sahiptir. Ayrıca farklı renkler ve tasarımlara sahip olabilirler.