Softstarter Seçimi Nasıl Yapılır? Nelere Dikkat Edilir?

Uygun yumuşak yolverici seçimi motorlarınızın doğru çalışması ve uzun ömürlü olması açısından oldukça önemlidir. Uygulamanız için soft starter seçerken bazı parametrelere dikkat etmelisiniz. Bu parametreler aşağıda verilmiştir.
Soft Starter Seçimi Yaparken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Soft starter (yumuşak yolverici) seçimi yaparken aşağıdaki özelliklere dikkat edilmelidir.
1.İşletme gerilimi
İşletme gerilimi (Ue), motoru besleyen gerilim ve ayrıca yumuşak yolvericide ana devreye (tristörler) maruz kalan gerilimdir. 200 – 690 V AC normal değerlerdir. İşletme geriliminin seviyesi yumuşak yolverici seçiminde birinci dikkat edilmesi gereken parametredir.
2.Kontrol besleme gerilimi
Kontrol besleme gerilimi (Us), yumuşak yolverici içindeki elektronik bileşenleri, örneğin baskılı devre kartını besleyen gerilimdir. Genellikle 100 – 250 V AC arasında olur.
3.Kontrol devresi gerilimi
Kontrol devresi gerilimi (Uc), yumuşak yolvericinin başlatma ve durdurma komutunu kontrol etmek için kullanılan gerilimdir. Ortak değerler 24 V DC veya 110 – 240 V AC’dir. Birçok yumuşak yolvericide kontrol gerilimi dahili olarak sağlanabilir.
4.Motor gücü veya akımı
Softstarter bağlanacağı motorun gücü veya akım değeri göz önünde bulundurularak seçilmelidir. Motorunuzun gücünün tam karşılığı olan soft starter kullanımı cihazın doğru çalışması adına çok önemlidir. Motor güç ve akım değerleri motor etiketi üzerinde açık olarak belirtilmiştir.
5.Yükün tipi
Motorun kontrol edeceği yükün tipi soft starter seçimini direkt etkiler. Yükleri genellikle normal şart ve ağır şart şeklinde ikiye ayırabiliriz. Atalet momenti veya volan kütlesi, motor eksenine bağlı volanın boyutudur. Küçük bir atalet momenti olan bir uygulamaya genellikle normal bir başlangıç, büyük bir eylemsizlik momenti olan bir uygulamaya ise ağır hizmet başlangıcı denir.
Normal şart yüklerin örnekleri pompalar, kompresörler, asansörler, baş pervaneler ve kısa konveyör bantlarıdır. Ağır şart örnekleri ise fanlar, kırıcılar, mikserler, değirmenler ve uzun konveyör bantlarıdır.
Soft starter ağır şart uygulamada kullanılacaksa mutlaka bir üst boy softstarter seçilmelidir. ( Örneğin; 45 kW softstarter yerine 55 kW bir ürün seçmelisiniz.) Normal şart uygulamalarda ise motor gücünü birebir karşılayan güçte soft starter seçilmelidir.
6.Saatteki yol verme sayısı
Özellikle çok sık kalk-dur yapan motorlarda softstarter kullanılacaksa cihazın 1 saat içerisinde yapacağı yol alma ve durma sayısı hesaba katılmalıdır. Eğer bu sayı 10’u geçer ise bir üst boy cihaz tercih edilmelidir. Bunun sebebi cihazın tristörlerinin aşırı ısınmasını önlemektir. Bu sayıya dikkat edilmeden seçim yapılırsa orta vadede tristörlerin arızalanması durumu ortaya çıkacaktır.
7.Bypass özelliği
Soft starterlar harici olarak takılabilen veya dahili olarak cihaz içerisinde bulunan bypass kontakları veya kontaktörlerine sahiptir. Bu bypass kontaklarının veya kontaktörlerinin dahili veya harici bulunması durumu maliyeti direkt olarak etkileyeceğinden, ürün seçimi yaparken bu parametreye de dikkat edilmelidir. Eğer soft starter dahili bypass özelliğine sahip değilse ve harici olarak bir bypass kontaktörü takılmaz ise tristörler gereksiz zorlanacak ve uzun vadede hasar görme ihtimali ortaya çıkacaktır.
8.Fazlardaki tristör sayısı
Soft starterlar 1 faz, 2 faz veya 3 faz kontrollü olarak üretilebilir. Yani 1 fazda, 2 fazda veya 3 fazda da tristör bulunabilir. 1 faz kontrollü softstarterlar sadece tork kontrolü özelliğine sahiptir ve akım sınırlama özelliği genellikle bulunmamaktadır. 2 faz kontrollü ürünler akım sınırlama ve tork kontrolü özelliğine sahiptir ancak 1 fazında tristör olmadığı için bu faz motor uçlarına direkt girer. Bu nedenle bir hat kontaktörü kullanılmalıdır. Aynı zamanda tüm fazlarda tristör bulunmadığından fazlar arasında bir dengesizlik söz konusudur. Bu da bazı koruma parametrelerinin tam olarak yapılamayacağı anlamına gelir. 3 faz kontrollü softstarterlar ise tam kontrol sağlar ve üstün özelliklerle donatılmıştır. Bu nedenle fiyatları ve boyutları diğerlerine göre bir kademe yüksek olmaktadır. Ayrıca 3 faz kontrollü yumuşak yolvericiler direkt veya üçgen bağlantıya uygundur.
9.Ortam sıcaklığı
Ortam sıcaklığı, 24 saatlik bir süre boyunca soft starterın ortalama çevre sıcaklığıdır. Çoğu soft starter tipi için sıcaklık, ünitenin çalışma akımını düşürmeden 40 dereceyi aşamaz. Çalışma sırasındaki maksimum ortam sıcaklığı bir yumuşak yolverici tipinden diğerine farklılık gösterir ve üreticinin spesifikasyonlarına göre ayrı ayrı kontrol edilmelidir. Ortam sıcaklığı 40 derecenin üzerinde olan bir yumuşak yolverici kullanıldığında akım düşüşü hesabı yapılmalıdır.
10.Koruma özellikleri
Yumuşak yolvericilerin bazı modelleri (özellikle 2 ve 3 faz kontrollüler) çok gelişmiş koruma özelliklerine ve ayar parametrelerine sahiptir. Yani yolverme ve durdurma işleminin yanı sıra motor koruması ve kontrolü de yaparlar. Bunlardan bazıları: Tork kontrolü, termik koruma, darbeli yolverme, kilitli rotor koruması, düşük yük koruması, faz dengesizliği koruması, haberleşme özellikleri, analog çıkış vs.’dir. Uygulama tipine ve sahadaki motorun gereksinimlerine göre bu özellikler mutlaka kontrol edilmelidir.
11.Bağlantı şekli
Yumuşak yolvericiyi bağlamanın iki farklı yolu vardır. En yaygın yöntem olan direkt ve daha az tercih edilen üçgen. Ancak tüm yumuşak yolvericiler üçgen bağlanamaz. Sadece 3 faz kontrollü modeller bağlanabilir. Üçgen bağlantı tercih edildiğinde bir veya iki boy düşük ürün tercih edilebilir. Direkt ve üçgen bağlantının detayları üretici kataloglarından kontrol edilmelidir.
12.Diğer teknik değerler
Yukarıda sayılan özelliklerin yanı sıra üretici kataloglarından aşağıdaki teknik değerler de kontrol edilebilir: Frekans, İzolasyon gerilimi, aşırı yük kapasitesi, maksimum yükseklik, koruma sınıfı, sinyal rölesi sayısı vs…