Pako şalter nedir? Çeşitleri nelerdir?
Elektrik panolarının kapağına veya iç kısmına yerleştirilebilen döndürülebilen anahtarlar dikkatinizi çekmiştir. Elektrik işiyle uğraşanlar arasında bu anahtarlara pako şalter (paket şalter) deniyor. Çok farklı şekillerde kontrol edilebilen bu cihazların ne olduğuna, ne işe yaradığına ve nerelerde kullanıldığına göz atıyoruz.
İçindekiler
Pako şalter nedir?
Pako şalter döndürme etkisi ile çalışan elektromekanik anahtardır. Elektrik enerjisinin bir bölgeden başka bir bölgeye aktarılmasını sağlar. Pako şalter üzerindeki mandal çoklu pozisyonda dönme hareketine sahiptir. Böylelikle çoklu devre fonksiyonlarını kontrol edebilir.
Pakonun kullanımı çok basittir. Transfer anahtarı gibi çalışır ve enerjiyi bir noktadan diğerine kolaylıkla aktarır. Ucuzdur ve kompakt boyuttadır. Çok fazla bakım gerektirmez. Elektrik sektöründe paket şalter veya enversör şalter olarak da adlandırılabilir.
Pako şalterin görevi bir kol ve mil yardımıyla çeşitli açılarda döndürülerek elektrik enerjisinin bir noktadan istenen başka bir noktaya iletilmesini sağlamaktır. Kolun döndürülmesi sonucunda cihaz üzerindeki kontaklar konum değiştirir.
Pako şalter nerelerde kullanılır?
Paket şalter düşük güçlü elektrikli ekipmanların çalıştırılmasında ve durdurulmasında (yükü enerjilendirmek ve de izole etmek amacıyla) ve kumanda devrelerinde butonların yerine kullanılabilir.
Ayrıca çok farklı türlerde üretilen bu ürün motor kumanda devrelerinde aç kapa işlemin yapmak, yıldız üçgen ve direkt yol verme devrelerinde motora yol vermek, elektrik motorlarını ileri ve geri enversör olarak çalıştırabilmek, çift devirli motorlarda kumanda şalteri amacıyla, ölçüm devrelerinde ölçüm anahtarı olarak, kumanda devrelerinde enerjiyi yönlendirme amacıyla kullanılabilir.
Pako şalterler maksimum 200A civarına kadar ve 8 kutuba kadar üretilirler.
Pako şalterler, yük ayırıcılar ile karıştırılmamalıdır. Yapı olarak benzeseler de yük ayırıcılar genellikle 1-0 çalışırlar ve daha yüksek akımları izole edebilirler. Pako şalterler ise daha fazla konumda çalışabilir ve her konumda enerjiye farklı bir yön verirler.
Ayrıca pako şalterler ve kontaktörler de birbirinden tamamen farklı çalışırlar. Evet, ikisinde de elektrik enerjisinin yönlendirmesi söz konusudur ancak pako şalter el ile kumanda edilir, kontaktör ise bobini enerjilendikten sonra enerjiyi yönlendirir. Yani kontaktörün çalışması için yine bir elektrik enerjisine ihtiyaç vardır.
Pako şalter çeşitleri
Elektrik sektöründe bulunan pako şalter çeşitleri şunlardır:
Açma kapama pako şalter
1 ve 0 konumlarına sahiptir. 0 konumunda elektriği keser, 1 konumunda ise elektrik enerjisini iletir.
Kutup değiştirici pako şalter
1-0-2 konumlarına sahiptir. 0 konumunda elektriği keser, 1 ve 2 konumunda ise elektrik enerjisini farklı yönlerde iletir.
Kademeli şalter
0-1-2-3 konumları vardır. 0 konumunda elektriği keser, 1, 2 ve 3 konumunda ise elektrik enerjisini farklı yönlerde iletir.
Voltmetre veya ampermetre pako şalteri
Bir ampermetreye veya voltmetreye bağlanarak seçilen konumdaki fazlararası / faz-nötr gerilim ve akımlarının görüntülenmesini sağlar.
Kumanda pako şalteri
Start-Stop konumları vardır. Makinelerin başlatılması ve durudurulmasında kullanılır.
Çok kademeli pako şalter
0-1-2-3-4…..11 şeklinde konumları vardır. Çok fazla yönde elektrik enerjisinin yönlendirilmesi işlemini gerçekleştirir.
Yıldız üçgen pako şalter
Yıldız üçgen yol verme işleminin manual olarak gerçekleştirilmesini sağlar.
Enversör pako şalter
Motoru manual olarak ileri ve geri çalıştırmak ve kontrol etmek amacıyla kullanılır.
Dahlender pako şalter
Dahlender devrelerde kullanılır.
Pako şalterin avantajları
Pako şalterlerin kullanıcılarına sağladığı avantajlar şunlardır:
- Kullanımı çok basittir.
- Bir transfer anahtarı gibi çalışır ve enerjiyi bir noktadan diğerine aktarır.
- Ucuz ve kompakt boyuttadır.
- Bakım gerektirmez.
- AC ve DC uygulamalarında kullanılabilir.
- Yüksek derecede IP korumasına sahiptir.
- Pano kapısına veya pano içine monte edilebilir.
- Çok sayıda kontrol varyasyonu vardır.
- Düşük ve yüksek sıcaklıklarda güç kaybı olmadan çalışabilir.
- Kurulum süresi kısadır. Montaj sonrası hemen devreye alınabilir.
- Uzun elektriksel ve mekanik ömre sahiptir.
Pako şalterin dezavantajları
Pako şalterlerin eksi yönleri şunlardır:
- Termik ve manyetik akımlara karşı herhangi bir koruma fonksiyonu yoktur.
- Kontaktör ve röle gibi uzaktan kontrol edilemez.
- Değiştirmek için fiziksel bir dönme kuvveti uygulanmalıdır.
- Çok yüksek akımları izole edemez.
Pako şalter bağlantı şemasındaki sembollerin anlamları
Örnek:
Bu örneği şöyle açabiliriz:
Terminal 1 ve 3 arasında köprü vardır.
Pozisyon 0’da: Tüm kontaklar açıktır.
Pozisyon 1’de: Kontak 1-2 kapalıdır.
Start pozisyonunda: Kontak 3-4 kapanır ve kontak 1-2 kapalı kalmaya devam eder.
Pako şalter start’tan 1’e doğru yay dönüşlüdür.
Pako şalter bağlantı şeması
Pako şalterlerde çok sayıda faklı tip olduğundan dolayı bağlantı şemaları mutlaka üreticilerinin kataloglarından kontrol edilmelidir. “Pako şalter nasıl bağlanır?” sorusunun tam olarak bir cevabı yoktur çünkü bu durum modelden modele veya markadan markaya göre değişir. Bazı pako şalter tiplerinin bağlantı şekillerini aşağıda görebilirsiniz:
