ATS Şalter Nedir? Çalışma Prensibi Nasıldır?

ATS Şalter Nedir?
ATS, (Automatic Transfer Switch, Otomatik transfer şalteri) elektriksel yükleri iki farklı kaynak arasında değiştirmeyi sağlayan elektromekanik bir ayırıcıdır. Genel şebekedeki hatalı koşullardan kaynaklanan sorunları minimum seviyeye indirmek için güç kaynağını ana hattan acil durum hattına geçirmek için kullanılan bir cihazdır.

Transfer şalteri, elektrik kesintileri sırasında kritik elektrik yüklerini işlevsel tutmada önemli bir rol oynar.
Binamız normal durumda trafodan gelen elektrik enerjisi ile beslenir. Ancak trafoda yaşanan bir kesinti elektriksiz kalmamıza neden olabilir. Bu nedenle binalara jeneratör gibi yedek güç kaynakları tesis edilir. Bir kesinti yaşanması durumunda jeneratör devreye girerek binamızı besler.
Trafo ve jeneratör birbirlerinde uzak konumda olacaklarından, trafodan gelen enerjinin kesildiğini ve jeneratörün çalışması gerektiğini ya da trafo enerjisi geri geldiğinde jeneratörün durdurulması gerektiğini bildiren ve kontrol eden bir başka cihaza ihtiyacımız vardır.
ATS şalter, yedek bir güç kaynağını evinize veya tesisinize bağlamanın en güvenli yoludur. Bu geçişi en hızlı ve en güvenilir bir biçimde yapar.
Jeneratörler sistemlerde yedek güç kaynağı olarak kullanılır. Şebekenin herhangi bir nedenle kesilmesi durumunda jeneratör devreye girer ve yük trafo yerine jeneratör ile beslenir. Trafo kesintisi giderildiğinde tam tersi olur ve yük trafo üzerine alınır. Jeneratörün otomatik olarak devreye girmesi için jeneratörün bu kesintiyi algılaması gerekmektedir. Hem jeneratörün bu kesintiyi algılaması hem de otomatik olarak transferin gerçekleşmesi için ekstra bir elemana ihtiyaç vardır. Bu işlem iki şekilde yapılabilir:
- Kontaktörlü veya devre kesicili bir transfer panosu dizayn edilerek.
- Otomatik transfer şalteri kullanılarak. (1-0-2 pozisyonlarında çalışan bir transfer cihazı)


ATS Şalter Çalışma Prensibi
Trafonun 1 konumu ve jeneratörün 2 konumu olduğunu varsayalım:
Yük, şebeke tarafından doğru şekilde beslendiğinde, şalterin kontakları “I” konumunda kalır. Bir kontrol ünitesi, gerilim sensörlerinden gelen sinyalleri algılar. Voltaj genliği, frekansı ve yükteki diğer parametrelerin önceden belirlenmiş limitler içinde kalması durumunda “I” konumunu korur. Kontrol ünitesi bir arıza durumu tespit ettiğinde kontaklara konum değiştirme komutu gönderir. Kontaklar trafo tarafından alınıp, otomatik olarak 0 konumuna getirilir. Gerilimin ve frekansın ölçümü devam eder ve arızanın kalıcı olduğu anlaşılırsa kontaklar 2 konumuna alınır ve yük jeneratörden beslenir.
- ATS şalterleri iki farklı ayırıcının tek ünitede toplanmış hali gibidir. (Bir ayırıcı şebekeye diğeri jeneratöre ait gibidir.) Bu özelliği sayesinde oldukça kompakt boyutlardadır ve pano içerisinde çok yer kaplamazlar. Transfer panosuna göre daha az devre elemanı kullanılır. Montajı kısa sürede yapılabilir.
- ATS şalteri üzerindeki kontrolörler sayesinde trafo ve jeneratörün var-yok durum bilgilerini algılar ve bu transferi gerçekleştirir. Üzerindeki kontrolörden (otomatizm ünitesi de denir) geçiş süreleri gibi ayarlar yapılabilirken aynı zamanda çeşitli ölçüm değerleri de okunabilir.
- 1-0-2 konumlarında çalışırlar.
- ATS şalterleri genellikle manuel olarak da kontrol edilebilirler. Eğer transfer otomatik olarak yapılmak istenmez ise veya acil durumlarda güvenliği sağlamak için manuel olarak da devreye alınabilirler.
- Uzatma kolları sayesinde pano kapağından manuel kontrolü mümkündür.


ATS Şalter Seçimi
ATS şalter seçimi yapabilmek için görünür güç formülünden akımı hesaplamanız yeterlidir.
Sistemde kullanılan jeneratör ve trafonun 500kVA çıkış gücünde sahip olduğunu düşünelim.
S= √3 x U x I formülünden (S= görünür güç, U= fazlararası gerilim, I= akım)
500 kVA / 0,4 kVA / √3 = 720 Amperlik bir otomatik transfer şalteri seçimi yapılabilir.
Hatırlatma: Bu yazımızda ATS şalterinin şebeke jeneratör arasında kullanımını anlattık ama transfer şalterleri trafo-trafo veya jeneratör-jeneratör arasında da kullanılabilir.


