Kontaktörün çalışma prensibi
Özellikle motor koruma ve anahtarlama devrelerinin vazgeçilmez elemanlarından biri olan kontaktörün nasıl çalıştığını anlamanız kumanda devrelerini tasarlamanızı daha da kolaylaştıracaktır. Kontaktörlerin çalışma prensibini tüm yönleri ile incelemeye bu ürünün tanımı ile başlayalım.
İçindekiler
Kontaktör nedir?
Kontaktör, çalışma şekli olarak röleye benzeyen; ama daha yüksek akımlarda kullanıma uygun, uzaktan kontrol edilebilen, elektrik kontrollü anahtarlama cihazıdır. Elektrik motorlarını, ısıtıcıları, trafoları kontrol etmek için kullanılır.
Kontaktörün görevi açıp kapanma yoluyla enerjiyi bir noktadan diğer bir noktaya iletmektir. Bu iletim işlemini hızlı açılıp kapanma yeteneğine sahip olan hareketli ve sabit kontakları vasıtasıyla yapar.
Kontaktörün kontakları enerjisiz haldeyken açık durumdadır. Yani enerji iletimi yapmamaktadır. Kontakların kapalı duruma gelmesi için bir elektromanyetik etkiye ihtiyaç vardır. Bu gücü de bobin sağlar.
Biraz daha detaylandıralım:
Kontaktör nasıl çalışır?
Kontaktör, yapısında bulunan bobinin enerjilenmesi sonucunda ana kontakların kapanması ve bobininin enerjisinin kesilmesi sonucunda ise ana kontakların açılması prensibiyle çalışır.
Kontaktörün kontrol devresi yaylı bir sistem ile çalışan elektromanyetizmadan oluşur. Manyetizma bobin üzerinden akan akımla harekete geçer ve iki manyetizma birbirine yaklaşır. Bu hareket iki manyetizmayı kapatır. Dolayısıyla kontaklar da kapanır ve sistemdeki yaylar kontak gücü sağlar. Kontrol akımı kesildiğinde kontaklar açılır ana akım kesilmiş olur.
Bu çalışma prensibinin detaylarına biraz daha göz atalım. Detaylarına hakim olabilmemiz için kontaktörün yapısını incelemeliyiz.
Kontaktörün yapısında şu elemanlar vardır:
Bobin: Bobin bir kontaktörün en önemli bileşenidir. Kontakları kapatmak için gerekli olan itici güç kontaktörün bobini tarafından sağlanır. Bobin ve kontaklar bir muhafaza ile korunmaktadır.
Muhafaza: Diğer herhangi bir uygulamada kullanılan muhafazalar gibi, kontaktörler de yalıtım ve kontaklara temas eden personele karşı koruma sağlayan bir muhafazaya sahiptir. Koruyucu mahfaza polikarbonat, polyester, Naylon 6, Bakalit, ısıyla sertleşen plastikler ve diğerleri gibi farklı malzemelerden yapılır.
Kontaklar: Kontaklar kontaktörün bir diğer önemli bileşenidir. Bir kontaktörde kontak yayları, yardımcı kontaklar ve güç kontakları olmak üzere farklı kontak türleri vardır. Kontaktörün akım taşıma görevi güç kontakları tarafından yapılır. Yardımcı kontaklar ise güç kontaklarının açık veya kapalı olma durumuna göre konum değiştirir ve kumanda devrelerinde farklı amaçlarla kullanılır.
Ark kanalları: Kontaktörlerde bobin gücü kesildiğinde kontaklar açılır ve sonuçta bir ark oluşur. Oluşan bu ark, ark kanallarından dışarı atılacak kontaktörün aşırı ısınması önlenir.
Şimdi de kontaktörün bir devrede hangi görevi üstlendiğine ve nasıl çalıştığına göz atalım. Aşağıda basit bir start stop devresi verilmiştir.
Besleme girişinin hemen sonrasında kontaktörü koruması için bir otomatik sigorta kullanılmıştır. Bunun sebebi devreyi aşırı akım ve kısa devrelere karşı korumaktadır. Otomatik sigortanın çıkışına bir kontaktör konmuştur. Kontaktörün çıkışına da motoru termik aşırı akımlardan korumak amacıyla bir termik röle takılmıştır. Termik rölenin çıkışı ise elektrik motorunun terminallerine gitmektedir.
Kumanda tarafında ise bir adet start butonu, bir adet de stop butonu konulmuştur.
Otomatik sigorta kapalı durumda olsa bile kontaktör açık durumda olduğu için motor durur vaziyettedir. Start butonuna bastığımızda kontaktörün bobin uçları enerjileneceği için kontaktör kapalı duruma geçecek ve motor çalışmaya başlayacaktır. Stop butonuna basıldığında ise kontaktörün bobininin enerjisi kesilecek, kontaktör tekrar açık duruma geçecek ve motor duracaktır.
