Kontaktör Arızaları: Çekmeme, Yapışma, Isı ve Ses Oluşumu

Kontaktör arızaları, endüstriyel elektrik sistemlerinde sıkça karşılaşılan sorunlardan biridir. Bu arızaların nedenleri ve çözüm yöntemleri, elektrik mühendisleri ve bakım teknisyenleri tarafından iyi bilinmelidir. Bu makalede, kontaktör arızaları ve çözüm yöntemleri hakkında detaylı bilgiye ulaşabilirsiniz.

Kontaktör Arızaları

En sık karşılaşılan kontaktör arızaları, nedenleri ve çözüm yöntemleri şunlardır:

Kontaktör Çekmemesi

Kontaktörün çekmemesinin sebebi bobin uçlarının doğru bağlanmaması ve bobinin yeterli gerilimde beslenmemesidir. Ya da bobin uçlarına hiç enerji gelmiyordur.

Kontaktör bobin uçlarına yeterli enerji uygulandığında kontaktörün ana kontaklarının kapanması gerekmektedir. Buna “kontaktörün çekmesi” de denir. Eğer kontaktör çekmiyorsa bobin uçları doğru bağlanmamış olabilir. Diğer bir ihtimal de bobine yeterli enerjinin gitmemesidir. Örneğin 230 VAC ile beslenmesi gereken bir bobine 140 VAC enerji gidiyorsa ana kontaklar konum değiştirmez.

Başka bir neden ise kontaktör gövdesinin deforme olması olabilir. Çarpma, kırılma, düşme gibi nedenlerle deforme olan gövde kontakların işleyişini etkileyebilir. Ayrıca toz, nem, korozyon, aşırı sıcaklık gibi çevresel koşullar da kontak çalışmasını etkileyebilir.

PLC uygulamalarında ise PLC’nin output çıkış gücü kontaktör bobininin enerjisini karşılayacak kadar yüksek olmayabilir. Bu durumda da kontaktör çekmez.

Çözüm: Bobine gelen gerilimi ve akımı multimetre ile ölçün. Kontaktör gövdesini kontrol edin. Ortam koşullarını iyileştirin. Ortam aşırı sıcaksa pano havalandırmasını ayarlayın. Ortam çok tozlu ise panonun IP koruma derecesini artırın. İçeriye partikül girişini önleyin. PLC uygulaması yapıyorsanız PLC ve kontaktör bobini arasına bir röle atıp çıkış gücünü yükseltebilirsiniz.

Kontaktörün Ses Yapması

Kontaktörün ses yapmasının sebepleri bobine yeterli enerjinin gitmemesi, ani gerilim düşmeleri yaşanması, kontaktör ömrünün dolması ve ürün seçiminin yanlış yapılmasıdır.

Kontaktör bobinine uygulanan kontrol gerilimi bobinin görevini tam olarak yapabilmesi için kabul edilebilir aralıkta uygulanmamış olabilir. Örneğin, 230V ile çalışan bir kontaktör bobinine 100..150V geliyor olabilir. Bu durumda da kontaktör çekmekle çekmemek arasında kaldığı için kontaklar çok kısa süre içerisinde titreyerek açma kapama yapar ve bu da kontaktörün ses yapmasına neden olur.

Bobinin çekebilmesi için belli bir akım değerinde beslenmesi gerekir. Bu değerler pull-in değer şeklinde ürün kataloglarında yazar. Akım yeteri değilse kontaklar yine titreme yapar ve sonucunda ses oluşur.

Diğer bir neden ise ana kontakların ömrünün dolmuş olmasıdır. Özellikle çok sık devreye girip çıkan kontaktörler kullanım ömürlerinin sonuna daha hızlı ulaşır. Kontak yüzeylerinde toz vs. nedeniyle oksitlenme olması da cihazın ömrünü azaltır.

Ayrıca ürün seçimi ve proje aşamasında kontaktörün kullanım kategorilerine dikkat edilmemiş olabilir. Örneğin bir kompanzasyon uygulamasında kompanzasyon kontaktörü kullanılması gerekirken güç kontaktörü kullanılmış olabilir.

Bazen şebeke kaynaklı ani gerilim düşümleri yaşandığında da kontaktörün ses yaptığı gözlemlenebilmektedir.

Çözüm: Bobine gelen gerilimi ve akımı multimetre ile ölçün. Kataloglardan kontaktörün bobin akım ve gerilim değerlerini kontrol edin. Ortam çok tozlu ise panonun IP koruma derecesini artırın. Ürün seçiminin doğru yapılıp yapılmadığını kontrol edin. Şebeke gerilimini kontrol edin. Şebeke sık dalgalanıyorsa voltaj regülatörü ya da güç kaynağı gibi ara elemanlar kullanın. Kontaktörün kullanım kategorilerini kontrol edin. Mevcut uygulama için doğru kontaktörü kullandığınıza emin olun. Bazı markaların kontaktörleri muadillerine göre fazla ses yapar. Marka değişikliği yapmanız da sorunu giderebilir.

Kontaktörün Yapışması

Kontaktör yapışmasının sebebi ana kontakların taşıyabileceğinin çok üzerinde bir akıma, uzun süre boyunca maruz kalmasıdır.

Bunun sebebi yüksek ihtimal yanlış ürün seçimidir. Örneğin motor uygulamasında kontaktörün AC-1 değerlerine göre ürün seçimi yapıldıysa kontaklar yapışacaktır. Ayrıca her kontaktörün belli çalışma sıcaklığı vardır. Ortam koşulları aşırı sıcaksa bu durum kontakların verimini düşüreceğinden kontakların dayanım kapasitesi de düşer.

Fazla demeraj çeken yükler de kontaktörün yapışmasına neden olabilir. (Motor ve LED aydınlatma gibi)

Ayrıca koruma elemanlarının görevini tam olarak yapmaması da kontaktörün yapışmasına neden olur. Kontaktörü koruyan sigorta, termik röle, motor koruma şalteri gibi elamanların da doğru çalışıp çalışmadığından emin olmalısınız.

Çözüm: Ürün seçimini ve projeyi baştan kontrol edin. Doğru uygulamada doğru güçlü kontaktörün kullanıldığından emin olun. Ortam sıcaklığını kontrol edip panoyu havalandırın. Motor kalkış akımını kontrol edin. Eğer kontaktörlerin ana kontakları değiştirilebilir yapıdaysa ana kontakları değiştirebilirsiniz. Tüm bunları doğru yapıyorsanız ve bilinmeyen bir nedenden dolayı arıza devam ediyorsa birkaç büyük boy kontaktör kullanmak sorunu giderebilir.

Kontaktör Bobini Yanması

Kontaktör bobininin yanmasının sebebi bobinin üzerinden fazla akım veya gerilim geçmesidir. Katalog değerleri dışarısında bobin beslenirse bobin yanacaktır.

Kontaktörün bobininin çalışma limiti, nominal gerilimin %85 ile %110’u arasındadır. Bobin bu değeler dışında beslenirse kontaktör çekmeyecek veya komple yanacaktır.

Şebekedeki ani kısa devreler ve aşırı akımlar da kontaktör bobininin yanmasına neden olur.

Kontaktör titreşimli bir ortamda kullanılıyorsa bobini yanabilir.

Çözüm: Katalog değerlerini tekrar kontrol edin. Kontaktörün içini açın ve bobin giriş uçlarında kararma olup olmadığını kontrol edin. Eğer kararma varsa yüksek ihtimal bir kısa devre kontaktör bobinini yakmıştır. Bazı markalar bobini harici bir aksesuar olarak satarlar. Ürünün tamamını değiştirmek yerine bobini değiştirebilirsiniz. Kontaktörlerin vibrasyon ve şok parametrelerini üretici firma kılavuzlarından kontrol etmelisiniz. Demiryolu gibi yüksek titreşimli uygulamalar için üretilmiş özel kontaktörleri de tercih edebilirsiniz. Bobin yanması sık yaşanıyor ve önlenemiyorsa geçici ani olaylardan korumak için RC filtreler veya varistörler kullanabilirsiniz.

Kontaktör Isınması

Kontaktörün aşırı ısınmasının sebebi üzerinden taşıyabileceğinden fazla akım geçmesidir. Bu akım baralardan gövdeye sıçrar ve gövdeyi aşırı ısıtır.

Aşırı ısınmadan dolayı gövdenin bir süre sonra eridiğini bile gözlemleyebilirsiniz. Ayrıca terminaldeki gevşek bir bağlantı aşırı ısınma durumu yaratır.

Ayrıca akım seviyesine göre uygun olmayan bir kablo kesiti seçimi, kablonun aşırı ısınmasına neden olur. Sonuç, kontaktörün aşırı ısınmasıdır.

Çözüm: Katalog değerlerini ve bağlantıları tekrar kontrol edin. Doğru ürün seçtiğinizden emin olun. Yükün fazla akım çekip çekmediğini kontrol edin. Bazı kontaktörler pozisyona duyarlıdır. Montaj konumları ve mesafeleri uygun şekilde kontrol edin.

Genellikle kontaktörler çok fazla bakım gerektirmez. Ancak güvenli tarafta kalabilmek için kontaktör kurulup devreye alınır alınmaz bir bakım programı oluşturmanızda fayda vardır.