Kompanzasyon Çeşitleri ve Tüm Teknik Özellikleri

Kompanzasyon, elektriksel sistemlerde meydana gelen gerilim dalgalanmalarının etkisini minimize etmek amacıyla kullanılan bir teknik işlemdir. Kompanzasyon çeşitleri konusuna hakim olursanız kompanzasyon işlemlerini daha güvenle gerçekleştirebilirsiniz.

Kompanzasyonun Çeşitleri

Kompanzasyon çeşitleri şunlardır:

1. Münferit kompanzasyon

Münferit kompanzasyonda kondansatörler bireysel güç tüketicilerinin terminallerine doğrudan bağlanır ve ortak bir anahtarlama cihazı aracılığıyla onlarla birlikte açılır.

Burada, kondansatör gücünün, ilgili tüketicilere göre tam olarak ayarlanması gerekir. Asenkron motorlarda sık sık münferit kompanzasyon kullanılır. Bu yöntem etkilidir ve kondansatör grubunun arızalanması durumunda sadece arızalı bölge devre dışı kalır. Aydınlatmada, büyük güçlü motorlarda, uzun besleme hatlı alıcılarda tercih edilir; ancak maliyetlidir ve arıza tespiti yapılamaz ise reaktif cezaya girilmesi olasıdır. Bu yüzden sık sık kontrol edilip bakımları yapılmalıdır.

Avantajları:

• Reaktif güç tüketim cezalarını en aza indirir.
• Görünen güç ihtiyacını düşürür.
• Transformatörün daha çok yüklenmesini engelleyerek, gerektiğinde daha fazla aktif yüke izin verir.
• Kablo boyutları ve kablo kaybı azaltılır.

Dezavantajları:

• Yatırım daha uzun vadede geri döner ve maliyetlidir.
• Fazla bakım gerektirir.

2. Grup kompanzasyon

Grup kompanzasyon, bir tesiste birden fazla tüketicinin (su motoru, aydınlatma gibi) birlikte bulunduğu, ayrı ayrı kompanze edilmek yerine, grup şeklinde kompanzasyonunun sağlandığı yapıya denir.

Bu tür kompanzasyon tesis ya da panosunda, kondansatörlerin özel anahtarla ve gerekli miktarda şebekeye bağlanmaları gereklidir. Münferit kompanzasyona benzer.

Kondansatörlerin açma ve kapama esnasında meydana getirdikleri arkı karşılamak için uygun anahtar kullanılmaktadır. Anahtar açıldığında çok ani ve süratle bir deşarj direnci üzerinden topraklanmaktadır. Ayrıca kondansatörler kısa devrelere karşı gecikmeli sigorta ile korunmalıdır.

Avantajları:

• Reaktif güç tüketim cezalarını en aza indirir.
• Görünen güç ihtiyacını düşürür.
• Trafonun daha çok yüklenmesini, engelleyerek gerektiğinde daha fazla yüke izin verir.
• Ana dağıtım panosu ile tali dağıtım panosu arasındaki kablonun çapı azaltılabilir veya mümkün olabilecek ilave yükler için ek kapasiteye sahip olunur.
• Kablolardaki kayıplar azaltılır.

Dezavantajları:

• Kondansatör gruplarının güçlerini dağıtmada zorluklar yaşanır.
• Reaktif akım tali dağıtım panosunun altındaki bütün kablolarda akmaya devam ettiği için, kayıplar tam olarak yok edilememiştir.

3. Merkezi kompanzasyon

Merkezi kompanzasyon, sistem ana panosundan reaktif rölenin kumandasında ihtiyaç duyulan reaktif güç kadar kondansatör grubunun otomatik olarak devreye alınıp çıkarıldığı kompanzasyon sistemidir.

Merkezi kompanzasyonda sistem devresinden alınan ölçümler sonucu reaktif kontrol rölesinin kontrolünde kondansatörler kademe kademe devreye girer veya çıkar. Merkezi kompanzasyon en çok tercih edilen yöntemdir. Bu tür kompanzasyonun yapıldığı tesis ya da panoda, tüketici sayısı çoktur ve bunlar sürekli sistemde aktif halde değildir.

Devredeki kondansatörler sürekli aktif olmayacağı için, yükün durumuna göre (ihtiyaca göre) bu grupları devreye alıp çıkarabilen, anahtarlamayı sağlayacak reaktif güç kontrol rölesi kullanılır. Röle değişken koşullara göre kondansatörleri otomatik olarak devreye alıp çıkarır. Röle sayesinde, düşük ve aşırı kompanzasyona engel olunur. İstenirse opsiyonel olarak röle kullanılmadan manuel olarak da kondansatör grupları devreye alınabilir. Sistemde kullanılan reaktif güç kontrol rölelerinin gelişmesi internet hattı üzerinden uzaktan kontrole ve takibe imkân vermesi sistemin doğru ve güvenli alışması açısından da kolaylık sağlamaktadır.

Büyük güçlü tesislerde tercih edilen bir yöntemdir. Bir kompanze panosu kurulması ihtiyacı doğurur ancak işlemler otomatik olarak gerçekleştirildiği için zahmetsizdir ve olası reaktif cezaların önlenmesi için en efektif yöntemdir.

Avantajları:

• İşletmenin güç faktörü tek yerden denetlenir.
• En ucuz yöntemdir.
• Aşırı ve düşük kompanzasyon önlenmiş olunur.

Dezevantajları:

• Reaktif akım, baradan sonra kullanılan bütün iletkenlerden akmaya devam eder. Kayıplar tam yok edilememiştir.

Sonuç olarak, kompanzasyon, elektriksel sistemlerde gerilim dalgalanmalarını önlemek için kullanılan bir teknik işlem olup, münferit, grup ve merkezi kompanzasyon olmak üzere üç çeşidi vardır. Münferit kompanzasyon, bireysel güç tüketicilerinin terminallerine kondansatörlerin bağlanarak kullanılmasıdır. Grup kompanzasyon, birden fazla tüketicinin grup şeklinde kompanzasyonunun sağlandığı bir yapıdır. Merkezi kompanzasyonda ise sisteme ölçümler sonucu reaktif kontrol rölesinin kontrolünde kondansatörler kademe kademe devreye girer veya çıkar. Hangi çeşit kompanzasyon tercih edilirse edilsin, reaktif güç tüketim cezalarını en aza indirir, görünen güç ihtiyacını düşürür, trafonun yüklenmesini engeller ve kablolardaki kayıpları azaltır. Bununla birlikte, münferit ve grup kompanzasyon, fazla bakım gerektirebilir ve yatırım maliyetleri yüksektir. Her bir çeşidin avantajları ve dezavantajları göz önünde bulundurularak, en uygun kompanzasyon sistemi seçilmelidir.