Klemens nedir? Ne işe yarar? Nasıl seçilir? Nerelerde kullanılır?
İki kabloyu birbirine nasıl bağlarsınız? Uçlarını sıyırıp birbirleri üzerine bükerek mi? Evet, belki işe yarayabilir ama bu durumda kabloların uçları açıkta kalmaz mı? O halde “bağlantı noktasına bir izole bant atarım ve izole ederim” diye düşünebilirsiniz. Bu yöntem düşük akımlı uygulamalarda yeterli olabilir; ama ya akım yüksekse? Peki birbirine bağlanması gereken onlarca farklı tipte kablo varsa ve bu kablo kesitleri çok büyükse nasıl bükeceksiniz? Ya da birden fazla kablo tek bir kabloya bağlanacaksa ne yaparsınız? İşte şimdi bir klemense ihtiyacınız oldu. Çok farklı çeşitlerde üretilen klemensler hakkında bilgi vermeye klemensin tanımı ile başlayalım.
İçindekiler
Klemens nedir?
İki veya ikiden fazla kabloyu birbirine bağlamaya yarayan elektrik ekipmanlarına klemens denir. Klemens kullanılarak kablolar arası güvenli ve düzenli bir bağlantı yapmak mümkün olur.
Elektrik devrelerinde güvenlik gereği klemens kullanılması zorunludur. Bu ürünlerin içi vidalı veya yaylı, dışı ise yalıtkan plastikten oluşur. Dolayısıyla güvenli bir izolasyon sağlar.
Klemensin kullanım amacı, kablolar arasında güvenli bir bağlantı yapmaktır. Hatalı kablolamayı önlemenin ve düzenli bir bağlantı yapmanın en etkili yolu klemens kullanımıdır. Ayrıca kablolar hızlı bir şekilde çıkarılabildiği veya takılabildiği için kablolamada yapılacak değişiklikler kolaylaşır.
Klemens dizileri elektrik panolarında genellikle panonun alt kısmında din rayı üzerinde bulunur. Ama beslemenin şekline göre üst kısımda, yanlarda hatta pano kapağında da konumlandırılabilmektedir. Pano içerisinde devre elemanlarının bağlantıları yapıldıktan sonra tüm bağlantılar klemenslere indirilir ve pano üretim süreci tamamlanmış olur. Pano sahaya gittiğinde ürünün üzerindeki numaralara veya renklere göre sahadaki elemanlarla panodaki elemanlar irtibatlandırılır. Böylece panolarda yerden tasarruf sağlanır ve işçilik kolaylaşır.
Zihninizde canlanması açısından klemensin ne olduğunu şöyle örnekleyelim: Diyelim ki bir laptop aldınız ve eve geldiğinizde prize takip çalıştırmak istediğinizde laptopta giriş portu olmadığını gördünüz. Dolayısıyla güç kablosu ile laptopu birbiriyle bağlayamazsınız ve laptopu çalıştıramazsınız. Elektrik panosundaki klemensler de kabaca laptoptaki giriş portu işlevi görür.
Klemense hangi kablonun bağlandığının anlaşılabilmesi için her ürünün üzerine etiket vurulur. Sonrasında ya da öncesinde de projeye işlenir. Böylelikle sahada bağlantıları yapacak personel kolaylıkla neyin nereye bağlanacağını görmüş olur ve yanlış bağlantı önlenir. Etiketler üreticilerin kendilerine özel ürettikleri klemens yazıcıları ile yazdırılarak ürünün üzerine tutturulur veya yapıştırılır.
Klemens seçimi
Klemens seçimi yaparken dikkat edilecek en önemli husus kablo kesitidir. Kablonun klemensin yuvalarına tam olarak girmesi gerekmektedir. Aksi halde bağlantı gevşek veya çok sıkı olup ark hatalarına sebebiyet verebilir.
Plastik, porselen ve metalden yapılan çeşitleri vardır. İhtiyaca göre gövde malzemesinin yapısını belirleyebilirsiniz.
Bağlantı şekli de diğer bir önemli seçim kriteridir. Bağlantı şekline göre yaylı, vidalı veya push-in bağlantılı klemensler tercih edilebilir. Yaylı ve push-in bağlantılı klemensler montaj sırasında zamandan tasarruf etmenizi sağlar. Vidalı modeler ise fiyat olarak uygundur.
Klemense takılacak kablonun yüksüklü veya yüksüksüz kullanımı da klemens boyutunu değiştirmektedir. Eğer kablolarda yüksük kullanıyorsanız daha büyük klemens kullanmanız gerekebilir.
Klemensler UL ve/veya IEC güvenlik standartlarına göre sertifikalandırılmıştır ve/veya tasarlanmıştır. UL94V-0’ı karşılayan yanıcılık derecesine sahip malzemelerden oluşur. Bunun nedeni, her kurumun farklı bir standart ve bir klemensin karşılaması gereken gereksinimleri kullanmasıdır. Bir klemens seçerken, genel sistem güvenlik gereksinimlerinizi bilmek ve klemens derecelendirmelerinin bunlara uygun olduğundan emin olmanız çok önemlidir.
Klemensler tipik olarak metal bir raya takılır, bir panele vidalanır veya bir baskılı devre kartına (PCB) monte edilir. Nasıl bir bağlantı yapacağınız ve klemens dizinizin ne kadar uzun olacağını bilmeniz pano veya cihaz boyutunu öngörebilmeniz açısından önemlidir.
Kısa devre, aşırı akım test değerleri ve akım taşıma kapasitesi değerlerine de dikkat edilmelidir. Aksi halde güvenlik açıkları oluşabilir.
Müşteri ihtiyaçlarına ve proje gerekliliklerine göre farklı renklerde ve farklı tiplerde klemens ihtiyacı da olabilir.
Kullanılan ürünün uzun ömürlü olması isteniyorsa içerisinde kullanılan bakırın saflık derecesine de dikkat edilmelidir.
Ayrıca üreticilerin stok kabiliyeti de mutlaka sorgulanmalıdır.
Klemenslerin avantajları
Klemenslerin avantajları şunlardır:
- Klemensleri en büyük avantajı maliyetidir. Diğer konektör türlerine kıyasla daha ucuzdurlar.
- Klemensler ayrıca, kabloları bağlama işlemi ayrıntılı olmadığı için zaman kazandırabilir.
- Çok katlı klemenslere yatırım yaparak pano alanını %50’ye kadar azaltabilirsiniz. Bunun nedeni, çok seviyeli blokların birden fazla devre seviyesi içermesidir.
- Klemensler elektrik devresindeki diğer bileşenleri topraklayarak, yalıtarak ve koruyarak güvenliği artırır. Elektrik çarpmasını önlemek için güvenli bağlantılara sahip klemens blokları mevcuttur.
- Ayrıca klemensler, devreye daha fazla güvenlik katan test noktaları da sağlayabilir.
- Sadece bir tornavida kullanılarak monte edilebilirler. Ayrıca hem bakım hem de sorun gidermeye yardımcı olan hızlı bağlantı ve ayırma sağlarlar.
- Aynı zamanda iki farklı metal arasındaki elektrolitik etkinin neden olduğu korozyonu da azaltırlar.
- Farklı aksesuarlar kullanarak klemensin iş yapabilme kabiliyetinin artırılması mümkündür.
Klemensler nerelerde kullanılır?
Klemensler, kablolu destek kutuları ve kontrol kutuları gibi endüstriyel ekipmanlarda yaygın olarak kullanılır. Her tür elektrik panosunda klemens kullanılmaktadır.
Endüstriyel ortamlarda kullanılan aşağıdaki ekipman türlerinde klemensleri görmek mümkündür:
- Kontrol panelleri
- Elektrik trafo merkezleri
- Aydınlatma uygulamaları
- Tüm elektrik makinaları
- Soğutma kontrolü
- Değişken hız/frekans sürücüleri
