Kablo yüksüğü nedir? Kablo yüksüğü neden kullanılır?

Çoğu elektrik bağlantısı için yalıtılmış damarlı kablo ideal bir seçimdir. Damarlı kablolar ince yapılı bakır iletkenlerin bir araya getirilmesi ile oluşturulmuştur. Bu ince yapısı nedeniyle kabloyu montaj yapmak istediğinizde, yani uçlarındaki plastik muhafazayı sıyırdığınızda uçlarında dağılma gözlemlersiniz. Peki kabloya eski sağlamlılığını geri kazandırabilmenin ve bu dağılmayı toparlamanın bir yolu var mı? İşte kablo yüksüğü denen bağlantı parçası tam da bu ihtiyaç için geliştirilmiştir.

Kablo yüksüğü nedir?

Kablo yüksüğü, kabloyu vidalı bir terminal içerisinde sağlam bir şekilde sabitlemek amacıyla kablo uçlarına takılan bir bağlantı ekipmanıdır. Yüksük takılarak kablo sonlandırılır ve kablonun iletkenliği artırılmış olur. Yüksüğü kabloya takmak için özel bir el aleti gereklidir.

Kablo yüksüğü kullanılmaz ise kablo üzerinden akım geçirildiğinde kablonun ince iletkenleri dağılmaya uğrayabilir. Bağlantı noktasında kısa devre ve ark oluşabilir. Kablo, klemense bir bütün halinde tutunamayacağından dolayı bağlantı verimi de azalacaktır. Ayrıca korozyona da açık hale gelir. 

Korozyon artıkça kontak temas direncindeki artar. Temas direnci arttıkça da bağlantının içindeki sıcaklık seviyesi artar ve daha yüksek akım oluşur. 0,43 mΩ değerinin üzerindeki bir kontak direnci yalıtım kaybına, kısa devrelere ve pano içinde yanmalara neden olabilir.

Kablo yüksüğü kullanılarak damarlı esnek kabloya bağlantı noktalarının girişinde sert bir kablo dayanıklılığı verilebilir. Yüksükler montajı önemli ölçüde basitleştirir, güvenliği arttırır ve maliyetli pano arızası riskini azaltır.

Aşağıdaki grafikte tek damarlı sert bir kablo (mavi), çok damarlı soyulmuş bir kablo (bordo) ve çok damarlı soyulmuş ve yüksüklü bir kablonun (yeşil) kontak dirençlerinin zamanla değişimi gösterilmiştir. Görüldüğü gibi yüksük kullanılan birçok damarlı kablonun kontak direnci neredeyse tek damarlı sert bir kablonun direncine eşittir. Yüksükler ayrıca montaj ve demontaj işlemleri sırasında kolayca sökülüp takılabilir. Yaylı klemenslere takıldıklarında klemensin içerisine direkt olarak sürülerek zamandan tasarruf sağlarlar.

Kablo yüksüğü çeşitleri

Elektrik bağlantılarında en çok kullanılan kablo yüksüğü çeşitleri şunlardır:

İzoleli kablo yüksüğü

Yüksük ve kablonun buluştuğu noktada poliamid veya PVC izolasyon vardır. Güvenlik açığı oluşturmaz. Çıplak iletkeni tamamen izole eder.

İzolesiz kablo yüksüğü

Yüksük ve kablonun buluştuğu noktada izolasyon yoktur. Yüksek akımları taşıyabilir. Sert ve dayanıklıdır.

Tekli kablo yüksüğü

Tek yüksük bir kabloya takılabilir.

Çiftli kablo yüksüğü

Tek yüksük iki kabloya takılabilir. Kablolama miktarını ve işçiliği azaltır.

Kablo yüksüğünün metal kısmı bakır malzemeden yapılır ve üzeri kalay ile kaplanır. İzolesi ise polyamid veya PVC’den yapılır. Yüksükler genellikle bağlanacağı kablonun kesiti ile eşleştirilirler. Örneğin 2,5’luk bir yüksük 2,5mm2’lik bir kabloya bağlanacağı anlamına gelir.

Çoğu yüksük DIN 46228 standardına göre Alman ve Fransız normlarına göre farklı renk kodlarında üretilir. Bu renk kodlarını kontrol etmekte fayda vardır.

Kablo yüksüğü nasıl takılmalıdır?

1. Kablo açısız bir şekilde ve damarlara zarar da vermeden kesilmelidir.
2. Kesilirken yüksüğün uzunluğu ve iletkenin kesiti göz önünde bulundurulmalıdır.
3. Yüksük takıldıktan sonra iletken demetinin uçları 0,5 mm’den fazla dışarı sarkmayacak şekilde ayarlanmalıdır.
4. Kablo uçları ince ince dağılmayacak şekilde toplanmalıdır. Hafifçe bükülmelidir.
5. Plastik yüksük girişinin dışında iletken tel kalmayacak şekilde yerine yerleştirilmelidir.
6. Yüksük sıkma aparatı ile belirtilen tork ölçülerinde sıkılmalıdır.
7. Takılma işlemi bittikten sonra kablonun ve yüksüğün sağlamlığı hafifçe çekilerek kontrol edilmelidir.

Aşağıdaki video da size yardımcı olabilir:

Kablo yüksüğü kullanmanın avantajları

Yüksüklerin en önemli avantajları şunlardır:

• Bağlantı güvenliği.
• Kablo kopmalarında azalma.
• Titreşim direncinin artması.
• Klemens bağlantılarında zaman kazancı.

Kablo yüksüğü seçimi

Kablo yüksüğü seçerken dikkat edilmesi gereken parametreler şöyledir:

• Bağlanılacak kablonun kesiti
• Renk
• Yüksük boyutları (plastik ve metal kısım)
• Başlığın yapısı ( İzoleli mi izolesiz mi?)
• Kablo soyulma veya sıyrılma uzunluğu
• Tekli veya ikili bağlantı yapılıp yapılmayacağı (Bazı yüksük modellerine tek yüksüğe iki farklı kablo bağlanabilir)
• Uluslararası standartlar