Jeneratör nedir?
Jeneratör nedir?
Jeneratör, mekanik enerjiyi elektrik enerjisine çeviren bir elektrik üreticisidir. Yedek bir enerji kaynağıdır. Jeneratör genellikle elektrik kesintisinin sık yaşandığı yerlerde ve elektrik şebekesinin hiç olmadığı alanlarda kullanılır. Yedek bir güç kaynağı olarak kullanılabildiği gibi bazı durumlarda ana güç kaynağı olarak da kullanılabilir.
Modern toplum elektriksiz yaşayamaz. İletişimden araçlarından aydınlatma ve iklim kontrolüne kadar, işletmeler ve evlerin çalışması için sürekli bir güç akışı gerekir.
Jeneratör setleri, elektrik kesintisi durumunda ekstra bir güvenlik katmanı ekleyebilir. Yedek jeneratörler, şebeke gücünün kesilmesi durumunda kritik sistemlerin çalışmasını sağlarlar.
Jeneratör setleri ayrıca elektrik şebekesinin dışındaki uzak yerlerde kendi kendine yeten bir güç kaynağı olarak kullanılabilir. Bunlar arasında şantiyeler, kamp alanları, kırsal alanlar ve hatta yeraltının derinliklerindeki madenler bulunur. İnsanlara inşa etmek, keşfetmek veya yaşamak için gerekli gücü verir.
Jeneratör ne işe yarar?
Şebeke enerjisi kesildiğinde veya bulunulan konumda hiç elektrik enerjisi yoksa jeneratörler kullanılıp, elektrik üretilir. Jeneratör ana şebeke enerjisi kesildiğinde 10 saniye civarında devreye girerek bağlı olduğu yüklerin elektrik enerjisini sağlar. Binaların, tesisatların yedek enerji kaynağıdır. Jeneratör setleri, elektrik kesintilerine etkin bir şekilde son verir.
Jeneratör nasıl çalışır?
Jeneratör bir alternatör ve bir motordan oluşur. Motor ve alternatör birbirine akuple edilmiştir. Jeneratörün motor kısmında benzin, motorin, doğalgaz gibi yakıtlar yakılarak ısı enerjisine ve daha sonra da mekanik enerjiye çevrilir. Motorda üretilen bu mekanik enerji motora bağlı alternatöre iletilir. Alternatör mekanik dönme etkisi ile mıknatıslanır ve elektrik enerjisi üretir.
Elektriğin üretilmesi için bir dönme etkisine ve dolayısıyla mıknatıslanmaya ihtiyaç vardır. Daha önce elektrik nasıl üretilir yazımızda elektriğin nasıl üretildiğini incelemiştik. Santrallerde rüzgar, su basıncı, rüzgar gibi etkiler bir türbini döndürüyor ve bu türbinin bağlı olduğu alternatör elektrik üretiyordu. Jeneratörlerde ise aynı arabalarda olduğu gibi bir yakıt koyup motoru çalıştırıyoruz, bu motor bir alternatörü döndürüyor ve elektrik enerjisi açığa çıkıyor.
Aşağıdaki videoda jeneratörün çalışma prensibi harika bir biçimde anlatılmış.
Jeneratör nerelerde kullanılır?
Jeneratörlerin çok geniş bir kullanım alanı vardır. Evlerde, iş yerlerinde, endüstride, kamu kurumlarında kısaca enerji sürekliliğinin önemli olduğu her yerde kullanılabilir. Elektriğin ulaştırılamadığı zorlu konumlarda sadece jeneratörler çalıştırılır ve elektrik ihtiyacı bu şekilde giderilir. (Okyanusun ortasındaki adalar vs..)
8…30kVA güçte olanları evlerde, küçük dükkanlarda ve ofislerde kullanıma uygundur. 11..2500kVA’ya kadar olan güçler ve daha büyükleri endüstriyel tesislerde kullanıma uygundur.
Jeneratörün ana parçaları
Motor
Yakıtın yakıldığı ve ısı enerjisinin mekanik enerjiye çevrildiği kısımdır. Motor ne kadar büyük olursa o kadar fazla elektrik üretilebilir.
Alternatör
Elektriğin üretildiği kısımdır. Alternatörde mekanik enerji elektrik enerjisine çevrilir.
Kontrol panosu
Şebeke kesildiğinde jeneratörün ne zaman devreye gireceğini belirleyen, jeneratörün teknik değerlerinin görüntülendiği kısımdır. Jeneratörün beyni denebilir.
Şase ve yakıt deposu
Jeneratörün üzerine oturtulduğu kısım şasedir. Şaseler genellikle yakıt deposu olarak da kullanılır. Yakıt depoları şasede olabildiği gibi şase dışında ayrı bir tank olarak da konumlandırılabilir.
Radyatör
Isınan motorun soğutulduğu pervanedir.
Kabin
Jeneratör dış ortama konulacaksa hava koşullarından etkilenmemesi veya gürültü yapmaması için bir kabin içerisine konur.
Yağlama sistemi
Motorun yağlanması gerekir ve bu, motora bağlı bir yağ pompası ve hazne tarafından gerçekleştirilir.
Egzoz sistemi
Tüm içten yanmalı motorlar egzoz gazı üretir. Bunlar zehirlidir ve motorun kendisinden ve yakındaki insanlardan uzak tutulmalıdır. Egzoz gazları tipik olarak kanal boruları şeklinde dışarıdaki havaya verilir. Egzoz sistemlerinin nasıl ve nereye kurulması gerektiğine dair genel sağlık ve güvenlik düzenlemeleri vardır, bu nedenle yeni bir jeneratör kurmadan önce bunlara dikkat edilmelidir.
Marş ve Akü Sistemi
Tıpkı bir otomobil veya kamyonda olduğu gibi, jeneratörün çalışmaya başlaması için bir elektrikli marş motoru gereklidir. Bu motor ayrı bir şarj cihazı veya jeneratör çıkışının kendisi tarafından şarj edilen bir batarya ile çalışır.
Yakıt tipine göre jeneratör tipleri
Jeneratörlerün motorunda farklı yakıt tipleri yakılabilir. Yakıtlarına göre jeneratörler aşağıdaki gibi sınıflandırılır.
Benzinli jeneratörler
Benzinli jeneratörler en popüler seçenektir çünkü benzin hemen temin edilebilir. Benzinle çalışan jeneratör setlerinin fiyatları düşüktür ve kolaylıkla taşınabilirler. Bununla birlikte, bir benzin jeneratörünün kullanım süresi kısa ömürlüdür.
Dizel jeneratörler
Dizel jeneratörler benzinli jeneratörlere göre daha güçlüdür. Dizel yakıt da daha az yanıcıdır ve bulunabilirliği oldukça yaygındır. Uygun bakım ile dizel jeneratör setleri uzun süre dayanabilir. Dizel motorlar ayrıca ağır emisyonlar oluşturur.
Doğalgazlı jeneratörler
Doğal gaz yaygın olarak bulunur ve uygun maliyetlidir ve bu da yeniden doldurma gerekmediği anlamına gelir. Ancak bir doğal gaz jeneratörü kolay taşınabilir değildir ve kurulumu oldukça pahalıdır.
Jeneratör neden kullanılır?
Jeneratör kullanımının avantajlarını şöyle sayabiliriz:
Sürekli yük sağlama
Jeneratör birincil yük besleme kaynağı olarak kullanılır. Genellikle madencilik, şantiyeler, gemicilik sektörü gibi alanlarda kullanılır. Bu uygulamalar dışında talep gücün çok çok arttığı uygulamalarda da sadece jeneratörlerle yük beslenir.
Yedek güç kaynağı olarak
Şebekenin olduğu yerlerde şebeke kesildiğinde yedek kaynak olarak kullanılır.
Mobil kullanım
Römorklu, tekerlekli olarak üretimi mümkündür ve enerji ihtiyacının olduğu yere taşınarak elektrik enerjisi sağlar. Bir çekici ile karayolunda çekilebilir yapılıdır. Mobil jeneratörler genellikle düşük güçlü olurlar.
Portatif kullanım
10…12 kVA civarında üretilirler ve evlerde, bahçelerde vs.. kullanıma uygun hava soğutmalı modellerdir. Çok ağır değildirler ve taşınabilir bir yapıları vardır.
Jeneratörlerdeki prime, standby ve continuous güç nedir?
Standby Güç
Şebeke enerjisi kesintilerinde yedek güç olarak kullanılır ve değişken yük altında sınırlı süredeki çalışma gücüdür. Ortalama %70 yük değerinde yılda toplam 200 saat çalışabilir. Aşırı yüklenemez.
Prime Güç
Değişken yük altında sürekli çalışma gücüdür. 12 saatte 1 saat %10 aşırı yüklenebilir. Ortalama yük değeri %70 olmalıdır.
Continuous Güç
Sabit yük altında sürekli çalışma gücüdür. Ortalama yük değeri %100 olabilir. Aşırı yüklenemez.
Dizel motorun çalışma prensibi de aşağıdaki videoda görülebilir.
