Jeneratör nedir?
Jeneratör nedir?
Jeneratör, mekanik enerjiyi elektrik enerjisine çeviren bir elektrik üreticisidir. Yedek bir enerji kaynağıdır.
Jeneratör ne işe yarar?
Şebeke enerjisi kesildiğinde veya bulunulan konumda hiç elektrik enerjisi yoksa jeneratörler kullanılıp, elektrik üretilir. Jeneratör ana şebeke enerjisi kesildiğinde 10 saniye civarında devreye girerek bağlı olduğu yüklerin elektrik enerjisini sağlar. Binaların, tesisatların yedek enerji kaynağıdır.
Jeneratör nasıl çalışır?
Jeneratörler bir alternatör ve bir motordan oluşur. Motor ve alternatör birbirine akuple edilmiştir. Jeneratörlerin motor kısmında benzin, motorin, doğalgaz gibi yakıtlar yakılarak ısı enerjisine çevrilir ve daha sonra da mekanik enerji üretilir. Motorda üretilen bu mekanik enerji motora bağlı alternatöre iletilir. Alternatör mekanik dönme etkisi ile mıknatıslanır ve elektrik enerjisi üretilir.
Elektriğin üretilmesi için bir dönme etkisine ve dolayısıyla mıknatıslanmaya ihtiyaç vardır. Daha önce elektrik nasıl üretilir yazımızda elektriğin nasıl üretildiğini incelemiştik. Santrallerde rüzgar, su basıncı, rüzgar gibi etkiler bir türbini döndürüyor ve bu türbinin bağlı olduğu alternatör elektrik üretiyordu. Jeneratörlerde ise aynı arabalarda olduğu gibi bir yakıt koyup motoru çalıştırıyoruz, bu motor bir alternatörü döndürüyor ve elektrik enerjisi açığa çıkıyor.
Aşağıdaki videoda jeneratörün çalışma prensibi harika bir biçimde anlatılmış.
Jeneratör nerelerde kullanılır?
Jeneratörlerin çok geniş bir kullanım alanı vardır. Evlerde, iş yerlerinde, endüstride, kamu kurumlarında kısaca enerji sürekliliğinin önemli olduğu her yerde kullanılabilir. Elektriğin ulaştırılamadığı zorlu konumlarda sadece jeneratörler çalıştırılır ve elektrik ihtiyacı bu şekilde giderilir. (Okyanusun ortasındaki adalar vs..)
8…30kVA güçte olanları evlerde, küçük dükkanlarda ve ofislerde kullanıma uygundur. 11..2500kVA’ya kadar olan güçler ve daha büyükleri endüstriyel tesislerde kullanıma uygundur.
Jeneratörün ana parçaları
- Motor: Yakıtın yakıldığı kısımdır. Isı enerjisinin mekanik enerjiye çevrildiği kısımdır. Motor ne kadar büyük olursa o kadar fazla elektrik üretilebilir.
- Alternatör: Elektriğin üretildiği kısımdır. Mekanik enerji elektrik enerjisine çevrilir.
- Kontrol panosu: Şebeke kesildiğinde jeneratörün ne zaman devreye gireceğini belirleyen, jeneratörün teknik değerlerinin görüntülendiği kısımdır. Jeneratörün beyni denebilir.
- Şase ve yakıt deposu: Jeneratörün üzerine oturtulduğu kısım şasedir. Şaseler genellikle yakıt deposu olarak da kullanılır. Yakıt depoları şasede olabildiği gibi şase dışında ayrı bir tank olarak da konumlandırılabilir.
- Radyatör: Isınan motorun soğutulduğu pervanedir.
- Kabin: Jeneratör dış ortama konulacaksa hava koşullarından etkilenmemesi veya gürültü yapmaması için bir kabin içerisine konur.
- Yağlama Sistemi: Motorun yağlanması gerekir ve bu, motora bağlı bir yağ pompası ve hazne tarafından gerçekleştirilir.
- Egzoz Sistemi: Tüm içten yanmalı motorlar egzoz gazı üretir. Bunlar zehirlidir ve motorun kendisinden ve yakındaki insanlardan uzak tutulmalıdır. Egzoz gazları tipik olarak kanal boruları şeklindedir ve dışarıdaki havaya verilir. Egzoz sistemlerinin nasıl ve nereye kurulması gerektiğine dair genel sağlık ve güvenlik düzenlemeleri vardır, bu nedenle yeni bir jeneratör kurmadan önce bunlara dikkat edilmelidir.
- Marş ve Akü Sistemi: Yine, tıpkı bir otomobil veya kamyonda olduğu gibi, jeneratörün çalışmaya başlaması için bir elektrikli marş motoru gereklidir. Bu motor ayrı bir şarj cihazı veya jeneratör çıkışının kendisi tarafından şarj edilen bir batarya ile çalışır.
Yakıt tipine göre jeneratör tipleri
- Dizel jeneratörler
- Benzinli jeneratörler
- Doğalgazlı jeneratörler
- LPG’li jeneratörler
Kullanım amacına göre jeneratör tipleri
Sürekli yük sağlama: Jeneratör birincil yük besleme kaynağı olarak kullanılır. Genellikle madencilik, şantiyeler, gemicilik sektörü gibi alanlarda kullanılırlar. Bu uygulamalar dışında talep gücün çok çok arttığı uygulamalarda da sadece jeneratörlerle yük beslenir.
Yedek güç kaynağı olarak: Şebekenin olduğu yerlerde şebeke kesildiğinde yedek kaynak olarak kullanılırlar.
Mobil kullanım: Römorklu, tekerlekli olarak üretilirler ve enerji ihtiyacının olduğu yere taşınarak elektrik enerjisi sağlarlar. Bir çekici ile karayolunda çekilebilir yapılıdırlar. Genellikle düşük güçlü olurlar.
Portatif tip: 10…12 kVA civarında üretilirler ve evlerde, bahçelerde vs.. kullanıma uygun hava soğutmalı modellerdir. Çok ağır değildirler ve taşınabilir bir yapıları vardır.
Jeneratörlerdeki prime, standby ve continuous güç nedir?
Standby Güç: Şebeke enerjisi kesintilerinde yedek güç olarak kullanılır ve değişken yük altında sınırlı süredeki çalışma gücüdür. Ortalama %70 yük değerinde yılda toplam 200 saat çalışabilir. Aşırı yüklenemez.
Prime Güç: Değişken yük altında sürekli çalışma gücüdür. 12 saatte 1 saat %10 aşırı yüklenebilir. Ortalama yük değeri %70 olmalıdır.
Continuous Güç: Sabit yük altında sürekli çalışma gücüdür. Ortalama yük değeri %100 olabilir. Aşırı yüklenemez.
Dizel jeneratör nedir?
Dizel jeneratörlerde yakıt olarak motorin kullanılır. Motorin yakılarak mekanik enerjiye sonra da elektrik enerjisine çevrilir. Motorinde yakıt kolay yakılmaz, daha ucuzdur, kolay tedarik edilir, yakıt deposu büyük olabilir ve bakım maliyeti fazladır.
Dizel motorun çalışma prensibi de aşağıdaki videoda görülebilir.
