Hidroelektrik santral nedir? Nasıl çalışır?
Hidroelektrik santral nedir?
Suyun gücünün kullanımı ile elektriğin üretildiği santrale hidroelektrik santral denir.
Hidroelektrik santraller halk arasında kısaca HES olarak da adlandırılır. Yani HES’in açılımı Hidroelektrik santraldir.
Hidroelektrik santral nasıl çalışır?
Hidroelektrik santralin çalışma prensibini şöyledir:
Doğal yollarla veya barajlardaki gibi yapay olarak belli bir yükseklik kazandırılmış su, yüksek seviyeden bırakılınca kinetik enerji kazanmış olur. Bu kinetik su enerjisi ,alçak seviyedeki türbinlerine gönderilir ve türbin döndürülür. Türbinlere bağlı olan jeneratörler bu dönme etkisiyle mıknatıslanır ve elektrik üretir.
Aslında elektrik üretmek için tüm santraller benzer şekilde çalışır. Hepsinde türbin adı verilen bir pervane döndürülmeye çalışılır. Pervaneye bağlı jeneratör de elektrik üretir. Elektriğin üretilmesi için bir dönme etkisine ihtiyaç vardır. Hidroelektrik santrallerde türbini çeviren suyun basıncıdır, doğalgaz santrallerinde doğalgaz yakılarak basınç elde edilir, rüzgar santrallerinde rüzgar pervaneyi döndürür. Aşağıdaki görselde de görebileceğiniz gibi düşen suyun etkisi elektriğe dönüştürülür ve iletim hatlarıyla kullanıcılara iletilir.
Hidroelektrik santrallerin çeşitleri
Baraj tipi hidroelektrik santral
Baraj tipi HES’te yapay yolla bir su toplanması durumu vardır. Su bir baraj gölünde depolanır, yükseklik kazandırılır ve dolayısıyla basınç oluşturulur.
Akarsu tipi hidroelektrik santral
Akarsu tipi Hes’te hali hazırda akmakta olan ve su debisi ve basıncı yüksek bir akarsu üzerine santral konumlandırılır. Akan su etkisi ile türbin çevrilir.
Gelgit tipi hidroelektrik santral
Türkiye’de örneği yoktur. Okyanuslardaki gelgit etkisi ile türbin döndürülür. Gelgit günün belli zamanlarında olduğu için verimi düşüktür ve kurulumu zordur.
Hidroelektrik santralin faydaları
HES’in avantajları şunlardır:
- Kurulum maliyeti yüksek olmasına rağmen çalışmaya başladıktan sonra elektrik verimi çok yüksektir. Çok fazla elektrik enerjisi elde edilebilir.
- Doğalgaz ya da kömür santrali gibi bir yakıt gerektirmez. Bakım masrafları yüksek değildir.
- Hava durumu rüzgar ve güneş santrallerindeki gibi elektrik üretimini etkilemez.
- Elektrik depolanamayan bir enerjidir. Üretildiği anda tüketilmelidir. Elektrik depolanamasa bile su depolanabilir. Enerji ihtiyacına göre baraj kapakları açılıp kapatılarak elektrik tüketiminin durumuna göre elektrik üretilebilir.
- Baraj tipi hidroelektrik santrallerin elektrik üretiminin yanısıra yöre halkının su ihtiyacını karşılama, tarım arazilerinin sulanmasına fayda sağlama, balıkçılık ve turizm gibi faydaları da vardır.
Hidroelektrik santralin zararları
HES’in dezavantajları şunlardır:
- Kurulum maliyeti yüksektir
- Özellikle akarsu üzerine kurulu olanları doğal kaynaklara ve doğal yaşama zarar verebilir. (Ağaçlar kesilir ve akan suların yönleri değiştirilir. Kurulduğu bölgedeki tarihi eserleri yok edebilir.) Son zamanlarda HES’ler karşıtı protestolarının en temel sebebi çevresel zararlardır.
Türkiye’deki hidroelektrik santraller
Kurulu gücüne göre Türkiye’deki en büyük 5 hidroelektrik santrali şöyledir:
- Atatürk Hidroelektrik Santrali – Şanlıurfa – 2405 MW
- Karakaya Hidroelektrik Santrali – Diyarbakır – 1.800 MW
- Keban Hidroelektrik Santrali – Elazığ – 1.330 MW
- Altınkaya Hidroelektrik Santrali – Samsun – 703 MW
- Birecik Hidroelektrik Santrali – Şanlıurfa – 672 MW
Hidroelektrik enerji ile ilgili videolar
Hidrolik enerji nedir?
Bir sıvının yükseklik kazandırılıp potansiyel enerji kazanmasına “hidrolik enerji” denir.
Hidroelektrik enerji nedir?
Yüksekteki suyun elektrik enerjisine çevrilmesiyle elde edilen enerjiye hidroelektrik enerji denir. Yükseklik kazandırılmış su belli bir potansiyel enerjiye sahiptir. Bu su öncelikle bir mekanik (kinetik) enerjiye daha sonra da elektrik enerjisine çevrilir.
Kaynaklar:
https://www.nationalgeographic.org/encyclopedia/hydroelectric-energy/
https://www.originenergy.com.au/blog/about-energy/what-is-hydropower.html
