Gelgit enerjisi nedir? Gelgit enerjisi ile elektrik üretimi
Öncelikle gelgit olayının ne olduğuna bakalım…
Gelgit olayı nedir?
Gelgit – diğer adıyla medcezir – ay ve güneşin dünya üzerinde oluşturduğu çekim gücüne ve dünyanın dönüşüne bağlı olarak okyanuslardaki ve denizlerdeki su seviyesinde meydana gelen yükselmelere ve alçalmalara denir. Einstein’ın görelilik teorisine göre kütleler birbirini büyüklükleriyle bağlantı olarak bir kütle çekimi uygularlar. Güneşin ve ayın bu kütle çekim özelliğine bağlı olarak, suyun yükselmesine med veya gel, alçalmasına ise cezir veya git denilmektedir.
Gelgit enerjisi nedir?
Gelgit enerjisi denizlerde ve okyanuslarda oluşan gelgit akıntılarının hareketi etkisiyle oluşan bir kinetik enerjidir. Gelgitte su günde 2 kez yükselir, 2 kez de alçalır. Bu alçalma ve yükselme de 12 saat veya 24 saatlik periyotlar halinde gerçekleşir.
Gelgit enerjisi kullanım alanları
Gelgitte su hareket halindedir, sürekli ve sürdürülebilir bir akışkanlıkladır. Yani bir kinetik enerjiye sahiptir. Bu kinetik enerjiyi insanların işine yarayacak şekilde kullanmanın en iyi yolu da elektrik enerjisine çevirmektir. Gelgit enerjisi elektrik üretimi amacıyla kullanılabilir.
Gelgit enerjisi ile elektrik üretimi
Daha önceden yazdığımız elektrik nasıl üretilir yazısında da değindiğimiz gibi, elektriğin üretilmesi için bir türbinin döndürülmesi gerekmektedir. Bu türbin bir alternatörü tahrik eder ve alternatör elektrik üretimine başlar. Yani kinetik enerji elektrik enerjisine çevrilir.
Elektrik enerjisinin üretilmesi için tüm dünya yenilenebilir enerji kaynakları arayışı içerisindedir. Doğa tarafından üretilen, kaynağı ücretsiz olan her tip enerji değerlendirilip elektrik üretiminde kullanılmak istenmektedir. Güneşin fotonlarının yaydığı enerji, rüzgârın esme kuvveti, suyun basıncı gibi her doğa etkisi elektrik enerjisine çevrilmeye çalışılmaktadır.
Gelgit enerjisi de de doğal bir akış ve temiz bir enerji şekli olduğu için elektrik üretiminde kullanılmaya başlanmıştır.
Gelgitten elektrik elde etmek için düşük su seviyesi ve yüksek su seviyesi arasındaki fark 5m civarında olmalıdır. Elektrik enerjisi gelgit santrallerinde üç farklı şekilde üretilir.
Gelgit Barajları
En verimli enerjiyi yakalama şeklidir. Suyun içerisine bir set yerleştirilir. Setin ortası su giriş çıkışının sağlanabilmesi için deliktir. Suyun setin her iki tarafındaki yükselip alçalmasına göre tabana yakın konumlandırılmış türbin döndürülür.
Gelgit Çitleri
Denizin etrafına yerleştirilmiş olağanüstü turnikelerdir. Akıntı türbini döndürür ve enerji üretilir.
Gelgit Türbinleri
Rüzgâr türbinlerine çok benzer yapılıdırlar. Suyun itme gücünü kullanırlar. Rüzgâr enerjisine göre çok çok fazla bir itme gücü üretirler çünkü su havaya göre çok daha yoğundur.
Her üç şekilde de türbin bir generatörü tahrik eder ve generatör elektrik üretir. Sonra da üretilen elektrik iletim hatlarıyla kullanıcılara taşınır.
Gelgit enerjisi ve Türkiye
Türkiye’de gelgit enerjisi ile elektrik üreten bir santral bulunmamaktadır. İleriki yıllarda da kurulması pek olası değildir çünkü Türkiye’deki denizlerde gelgit etkisi pek hissedilmez. Su en fazla 30cm kadar yükselir. Bu da bir türbini döndürecek kadar bir enerji birikmesine sebep olmaz. Daha açık denizlere sahip ve okyanuslara kıyısı olan ülkelerde gelgit santrallerinin kurulması mantıklıdır.
Dünya’daki gelgit enerji santralleri
Dünya’da bulunan belli başlı gelgit enerjisi ile elektrik üreten santraller şunlardır:
Swansea Bay Gelgit Göleti, Galler, Üretim kapasitesi: 240MW
The Rance Gelgit Santrali, Fransa, Üretim kapasitesi: 240MW
Sihwa Lake Gelgit Santrali, Güney Kore, Üretim kapasitesi: 254MW
Incheon, Güney Kore, Üretim kapasitesi: 1,320MW
Garorim Bay, Güney Kore, Üretim kapasitesi: 520MW
Penzhina ve Mezen Bay, Rusya, Kombine üretim kapasitesi:: 102GW
Annapolis Royal Üretim İstasyonu, Kanada, Üretim kapasitesi:: 20MW
Jiangxia Gelgit Santrali, Çin, Üretim kapasitesi: 3.2MW
Gulf of Kutch, Hindistan, Üretim kapasitesi: 50MW
Gelgit enerjisinin avantajları
- Yenilenebilir, sürdürülebilir ve temiz bir enerjidir. Atık oluşturmaz, zehirli gaz salınımı yapmaz
- Kaynağı dalgaların gücü olduğu için doğalgaz ve kömür gibi ithalatı gerekmez
- Dalgalar kuvvetli bir itme kuvveti sağladığından çalıştığı sürelerde verimlidir
- Üretim kapasitesi tahmin edilebilirdir. Örneğin hangi günlerin güneşli hangi günlerin de rüzgârlı olacağı sene başından belirlenmesi mümkün değildir. Gelgitlerin hangi günler ve ne ölçüde yaşanacağı daha öngörülebilirdir.
- Suyun içerisinde konumlandırıldıklarından ses kirliliği ve görüntü kirliliği oluşturmaz.
Gelgit enerjisinin dezavantajları
- Santral kurulumu sadece gelgit yaşanan dünyanın belli yerlerine yapılabilir.
- Belli saatlerde enerji üretebilir.
- Santral denizin ortasına ve suyun içerisine kurulduğu için kurulumu uzun ve zorludur. Dikkatli ve detaylı zemin ve enerji mühendisliği hesabı gerektirir.
- Büyük bir alana ihtiyaç duyabilir ve kurulum maliyeti yüksektir.
- Bakımı ve onarımı kolay değildir.
Gelgit enerjisi ile ilgili video
Kaynaklar: Görseller ve bazı bilgiler student energy youtube videosundan alınmıştır.
