Exproof nedir? Atex nedir?
Exproof nedir?
Öncelikle ex-proof’un açılımına bakalım. Exproof İngilizce’de Explosion ve Proof kelimelerinin bir araya gelip kısaltılmasından oluşan bir kelimedir. Türkçe anlamı da patlamaya karşı korunmuş demektir.
Parlayıcı ve patlama potansiyeli yüksek maddelerin yüksek miktarlarda olduğu petrol, doğalgaz, kömür ocakları, tahta ve mobilya fabrikalarda elektrik arızalarından dolayı oluşan ark işletmeler için yangın ve patlama riski oluşturabilir. Aynı zamanda statik elektrik, aşırı sıcaklık gibi etmenler de parlamalara neden olabilir. Patlayıcı maddeler bu tip sahalarda havada gaz, duman, buhar halinde olabilir. Bundan dolayı bu tip sahalarda kullanılan elektriksel ekipmanlar özel üretilmeli ve exproof özellikli olmalıdır.
Exproof motor, exproof lamba, exproof armatür farketmez, sizden exproof özellikli ekipmanlar bir ürün istendiğinde bu ürünün özel üretilmiş olan ve bu patlayıcı ortamlarda kullanılacağını anlayabilirsiniz.
Patlamaya karşı koruma derecesinin kriterlerini karşılayabilmek için, bir mahfazanın, içinde bulunan kıvılcımları buharın, gazların, tozun veya etrafındaki havadaki liflerin tutuşmasını önleyebilmesi gerekir. Bu nedenle, patlamaya karşı dayanıklı elektrik panosu demek panonun dış bir patlamaya karşı koyabildiği ya da patlamayı engellediği anlamına gelmez. Panonun bir iç kıvılcımı sönümlemesi ve alevin dış atmosfere karışmadan, çok daha büyük bir patlamayı engelleme kabiliyeti demektir. Patlamaya karşı korumalı bir ürün genellikle dökme alüminyum veya paslanmaz çelikten yapılmış bir çerçeveye yerleştirilir. Exproof ürün özelliği öngörülen testleri geçtikten sonra yetkili makamlar tarafından onaylanmış ürünlere verilmelidir.
Exproof ortamlar hangileridir?
Exproof ortamlar olarak şunları sayabiliriz:
- Petrol rafinerileri, petrol tesisleri
- Demir-çelik sanayisi
- Kimyasal ürün üreten fabrikalar
- Ahşap işi yapan tesisler
- Kömür madenleri
- LPG ve Doğalgaz tesisleri
- Alkollü içecek fabrikaları
- Un ve şeker fabrikaları
- İlaç fabrikaları
Exproof standartları nelerdir?
IEC/EN-60079-0 Genel standart
IEC/EN-60079-1 Alev korumalı pano
IEC/EN-60079-2 Basınçlama
IEC/EN-60079-5 Güç doldurma
IEC/EN-60079-6 Yağa batırılmış
IEC/EN-60079-7 Artırılmış güvenlik
IEC/EN-60079-11 İç güvenlik
IEC/EN-60079-15 Kıvılcım çıkarmaz
IEC/EN-60079-18 Kapsülleme
Exproof ekipman grupları nelerdir?
Grup 1: Metan gazı içerikli madenler
Grup 2a: Propan içerikli yüzeyler
Grup 2b: Etilen içerikli yüzeyler
Grup 2b+H2: Etilen + hidrojen içerikli yüzeyler
Grup 2c: Hidrojen ve asetilen içerikli yüzeyler
Exprooof ekipman koruma seviyeleri nelerdir?
Gaz koruma seviyesi Zone 0: Patlayıcı gaz karışımının sürekli olarak bulunduğu bir alan (örn. Yakıt deposunun içi)
Gaz koruma seviyesi Zone 1: Tesisin normal çalışması sırasında patlayıcı gazın bulunduğu bir alan.
Gaz koruma seviyesi Zone 2: Patlayıcı gaz karışımının normal olarak bulunmadığı ancak kısa süreler için bulunduğu bir alan
Toz koruma seviyesi Zone 20: Patlayıcı toz karışımının sürekli olarak bulunduğu bir alan (örn. Yakıt deposunun içi)
Toz koruma seviyesi Zone 21: Tesisin normal çalışması sırasında patlayıcı tozun bulunduğu bir alan.
Toz koruma seviyesi Zone 22: Patlayıcı toz karışımının normal olarak bulunmadığı ancak kısa süreler için bulunduğu bir alan
Exproof sıcaklık seviyeleri (maksimum yüzey)
T1:450°C | T2:300°C | T3:200°C | T4:135°C | T5:100°C | T6:85°C
Exproof için minimum IP koruma sınıfı
IP54’tür.
ATEX nedir?
ATEX Fransızca “Atmosphere Explosibles” kelimelerinin kısaltmasıdır. Potansiyel olarak patlayıcı bir atmosfere sahip olan bölgelerde çalışanların ve teçhizatın patlama riskinden korunması için işletmelerin takip etmesi gereken yasal bir standartlar bütünüdür.
Ayrıca, ATEX, potansiyel patlayıcı ortamlarda kullanılmak üzere tasarlanan ekipman ve koruyucu sistemler ile ilgili 94/9 / EC sayılı Avrupa Birliği Direktifinde kullanılan terimdir.
Direktifin amacı, tehlikeli alan ürünleri için güvenlik gerekliliklerine ilişkin “kuralları” uyumlu hale getirerek ticareti kolaylaştırmaktır. Avrupa’ya gelen exproof ürünler için ATEX sertifikasına ihtiyaç vardır. ATEX exproof standardı yukarıda özelliklerini verdiğimiz IEC 60079 standardına dayanmaktadır.
Exproof ürünler hakkında sık sorulan soruların cevapları
Exproof malzeme nedir?
Exproof malzeme, patlayıcı ortamlarda; yani exproof ortamlarda kullanılmak üzere üretilmiş ekipmanların genel adıdır. Bu malzemeler bir motor, armatür, lamba, pano, fan, buton gibi elamanlar olabilir.
Exproof motor nedir?
Exproof motor, patlayıcı ortamlarda; yani exproof ortamlarda kullanılmak üzere üretilmiş elektrik motorlarının genel adıdır.
Exproof motor özellikleri nelerdir?
Exproof motorlar, aşırı ısınma yapmazlar ve bu özellikleriyle sanayide kullanılmakta olan diğer motorlardan farklıdırlar. Motorun içerisinde oluşabilecek bir kıvılcım motor içerisinde sönümlenir ve dış ortamla asla temas ettirilmez. Tam anlamıyla kapalı bir mahfaza içerisine yerleştirilirler. Bu motorlar, genellikle Class F izolasyonlu, fan kapakları, dökme demir uç plakaları, paslanmaz çelik hava kanalları ve drenlerle sağlam bir yapıya sahip olmalıdır. Diğer özellikler olarak yüksek sıcaklıklara dayanımlı polyester armatür, büyük bağlantı kutuları, dinamik balanslama için vibrasyon azaltımı, korozyona yüksek dayanım olarak sayılabilir.
Exproof fan nedir?
Yanıcı veya patlayıcı ortamlarda bulunan tehlikeli maddelerin havalandırılmasında kullanılan fanlara exproof fan denir.
Exproof fan özellikleri nelerdir?
Exproof fanlar özel tasarımı sayesinde yanıcı gazların, buharların, tozların, asitlerin bulunabileceği alanlarda efektif bir havalandırma sağlar. Bu tip fanlar çalıştıklarında kıvılcım çıkarmayacak şekilde tasarlanmıştır. Bu nedenle yanıcı maddeleri patlatabilecek kıvılcım riskini en aza indirir. Exproof fanlarda motor ve alüminyum ya da bakır fan kanatlar dahil olmak üzere fanın tamamı kıvılcım oluşturmayan malzemelerden yapılmaktadır.
Exproof armatür (lamba) nedir?
Exproof armatür ve lambalar patlayıcı ortamlara uygun tasarlanmış aydınlatma ürünleridir.
Exproof armatür özellikleri
Exproof armatürlerin IP koruma sınıfları çok yüksektir. Yüksek sıcaklıklarda kullanıma çok uygun değillerdir ve armatürlerin dış kasaları oldukça alüminyum döküm ya da paslanmaz çelik gibi dayanıklı maddelerden yapılmıştır. Lambaların enerji kesilmesi durumunda acil durum bataryalı modelleri mevcuttur. Sabit ve el feneri şeklinde olan mobil modelleri de üretilmektedir.
Exproof ile ilgili videolar
Video-1
Video-2
Kaynaklar:
