Elektrik panosu nedir? Elektrik panosu çeşitleri nelerdir?
Elektrik panosu nedir?
Elektrik panosu, elektrik akımını çeşitli devrelere dağıtan bir elektrik besleme sisteminin ana kaynağıdır.
Ayrıca dağıtım panosu ve kesici panosu olarak da adlandırılır. Başlıca işlevi, elektrik gücünü ortak bir muhafaza içindeki yardımcı devrelere bölmektir. Genel elektrik sistemini güvenli ve emniyetli bir şekilde tutar, bu da kısa devre veya yangın kazası riskini önlemeye yardımcı olur. Bu nedenle, ana panelden farklı tali panellere veya devrelere büyük miktarda güç aktarımı yapan bir endüstride en yaygın ve en çok kullanılan ürünlerden biridir. Binaların elektrik sisteminin kalbidir.
NEC’nin (National Electrical Code) tanımına göre ise bir pano:
- Aydınlatmayı, ısıyı, güç devrelerini kontrol eder
- Bir kabin veya kofra içine yerleştirilir
- Sıva üstü veya sıva altı olarak konumlandırılabilir
- Önden erişilebilir (yeni nesil panolar arkadan erişime de uygundur)
Olmalıdır.
Elektrik panosu nerelerde kullanılır?
Elektrik panoları elektrik akışını bir veya birden fazla kaynaktan, farklı bölümlere veya yüklere yönlendirmek ve kontrol etmek için tasarlanırlar. Nerelerde kullanıldıklarını anlayabilmemiz için elektriğin santralde üretildikten sonra evimize kadar olan yolculuğuna bakalım:
Görüldüğü gibi enerji “son kullanıcı” kısmına gelene kadar uzun bir yoldan geçiyor. Elektrik santralde üretildikten evimizdeki prize varana kadar olan süreçte uzun bir yolculuk yapıyor ve bu yolculuğun her noktasında elektrik panolarına rastlamak mümkün. Evimizdeki sigorta kutusu, apartmanımızdaki girişte sayaçların olduğu metal muhafaza, endüstriyel tesislerde tüm tesisi kontrol eden kontrol odasındaki metal kabinler… Bunların hepsini bir elektrik panosu olarak niteleyebiliriz.
Bu nedenle pano nedir? diye sorulduğunda herkesin kafasında farklı bir imge belirmesi muhtemeldir. İnşaat ağırlıklı iş yapan bir firma için bir pano ana ve tali dağıtım panosu, endüstriyel iş yapan bir firma için ise motor kontrol panosu manasına geliyor olabilir.
Elektrik panosu parçaları
Basit bir pano şu parçalardan oluşur:
- Pano gövdesi
- Taban sacı
- Taban sacı üzerine din rayı vasıtasıyla oturtulmuş şalt malzemeler veya otomasyon malzemeleri
- Hattın çekilmesine yardımcı olan klemens, kablo kanalı, kablo rakoru gibi sarf malzemeler
- Baralar veya kablolar
- Ön kapaklar ve kapı kilidi
Tabii ki bu parçalar pano tipine göre değişkenlik gösterecektir. Şimdi de biraz pano tiplerine göz atalım
Elektrik panosu çeşitleri
- Ana dağıtım panosu:
Bir tesisin girişindeki ana dağıtım üssüdür. Çok sayıda devre kesici ve koruma elemanları bulunur. Bir binaya enerji ilk ana dağıtım panosu aracılığıyla giriş yapar. Bu nedenle yüksek amperli elemanlar ADP üzerindedir.
- Tali dağıtım panosu:
Ana dağıtım panosu çıkışına bağlanan, binanın katlarında ve çeşitli bölgelerinde konumlandırılan, daha küçük dağıtım panolarıdır. Binadaki yüklerin tüm girişleri bu panodadır. Ana dağıtım panolarına göre düşük akımlı cihazlar bulunur.
Evlerde bulunan sigortaların ve kaçak akım anahtarlarının bulunduğu küçük kutudur. Bir pano olarak nitelendirilebilir. Bazen plastik bazen de metal bir gövdeye sahiptir. Tali dağıtım panolarından gelen enerji sigorta kutusuna buradan da aydınlatma ve prizlere gider.
Reaktif güç kompanzasyonu için üretilen içerisinde kondansatör gruplarının, harmonik reaktörlerin, kontaktörlerin, koruma elemanlarının, reaktif rölenin bulunduğu özel bir panodur.
- MCC Panosu:
Motor gruplarının kontrol edildiği endüstriyel tipteki panolardır. Endüstriyel tesislerde kullanılır ve motor kontrol merkezi olarak görev yapar.
- Sayaç Panosu:
Bina girişinde elektrik sayaçlarının olduğu panodur. Ana dağıtım ve tali dağıtım panolarının yanında sayaç panoları da ayrı olarak yapılır.
- Makine Panosu:
Jeneratör, kompresör, yangın sistemi gibi makinelerin kendine has panoları olur. Nasıl bir binanın girişinde pano varsa makinelerin girişinde de küçük bir pano bulunur. Makineyi kontrol eder.
- Şantiye Panosu:
İnşaatlarda geçici olarak kullanılan, şantiyenin elektrik ihtiyacını karşılamak amacıyla yapılan panolardır. Şantiye bitince kaldırılır.
- PLC veya Otomasyon Panosu:
PLC devrelerinde ve endüstriyel otomasyon uygulamalarında kullanılan ve çeşitli kontrol ve kumanda fonksiyonlarını yerine getiren pano tipidir.
Jeneratör uygulamalarında şebeke ve jeneratör arası geçişi sağlayan panodur.
Jeneratörler aynı anda çalışmalı ve yükleri senkronize bir şekilde beslemeliyse bir senkron pano üretilir.
- Orta Gerilim Panolar:
Genelde kesici ağırlıklı elemanlar bulunan, ana dağıtım panoları ve iletim hatları arasındaki geçişi sağlayan koruma ve kontrol panolarıdır.
Elektrik panosu malzemeleri
Elektrik panosu elemanları neler olabilir? Bir panonun içerisinde neler bulunabilir? Bir bakalım:
Yapılan panonun cinsine göre değişse de çoğunlukla bir pano kapağını açtığında aşağıdaki elemanları görmeniz olasıdır:
- Devre kesiciler
- Ayırıcılar
- Kesiciler
- Sayaçlar
- Kontaktörler
- Otomatik sigortalar
- Parafudrlar
- Klemensler
- Kaçak akım röleleri
- Kablo yüksükleri, kablo kanalları, kablo çorapları, kablo bağları
- Kablolar
- Motor koruma şalterleri
- Termik röleler
- Röleler
- PLC’ler
- Güç kaynakları
- HMI’lar
- Buton ve sinyal lambaları
- Sayaçlar
- Güç kondansatörleri
- Pano kapağına montajlanmış ölçüm ve gösterge cihazları
- Akım ve gerilim trafoları
- Nihayet şalterleri
- Pano ısıtıcıları
- Pano fanları
- Termostatlar
Elektrik panosu nasıl toplanır?
Aslında “Elektrik panosu nasıl bağlanır?” “Elektrik panosu montajı nasıl yapılır?” sorularının tam olarak tek cevap altında toplanması çok zor. Örneğin bir dağıtım panosu yapıyorsanız tamamen farklı bir yöntem izlerken MCC panosu ya da çekmeceli pano yapıyorsanız bu yöntem çok farklı olabilir. O yüzden bu soruya kısa videolar ile cevap vermek istiyoruz. Bu videolarda toplanan pano çok basit bir pano ama size temel şeyleri göstermede yardımcı olabilir.
Video-1
Video-2
Video-3
Elektrik panosu neden yanar?
Bu sorunun da birden fazla cevabı olabilir. Pano yanmasının temel sebeplerini şöyle sıralayabiliriz:
- Yanlış montaj
- Yanlış ürün seçimi
- Devre elemanlarının birbiriyle koordineli çalışmaması
- Düşük kesit kablo kullanımı ve kabloların aşırı ısınması ve sonunda izolasyonlarının delinmesi
- Yüksek kısa devre akımları dolayısıyla oluşan arklar
- Yüksek ortam sıcaklıkları ve soğutma eksiklikleri
- IP koruma sınıflarına dikkat edilmemesi sonucu panonun içerisine giren yabancı cisimler, partiküller
