Elektrik motorunun çalışma prensibi

Çocukken oyuncağınız kırıldığında içinden çıkan parlak tellerle sarılı ufak cisim ilgimizi mutlak çekmiştir. Oyuncağın yapı taşı olan çalışmasını sağlayan bu küçük parlak cisim bizimle beraber büyüdü ve bugün endüstriyel makinelerden arabalara bilgisayarlardan mutfak aletlerine hemen hemen her yerde karşımıza çıkıyor. Temel olarak oyuncağın içerisinden çıkan ile endüstriyel tesiste bir fanı çalıştıran motor aynı şekilde çalışıyor; ama tabii ki aralarında farklar da mevcut. Bu yazımızda elektrik motoru çalışma prensibini kısaca inceleyeceğiz. Elektrik motorunun nasıl çalıştığı hakkında bilgi vermeye motorun tanımı ile başlayalım.
Elektrik motoru elektrik enerjisini mekanik enerjiye dönüştüren cihazdır. Etrafınızda gördüğünüz tüm makineleri hareket ettiren cihaz bir elektik motorudur. Makinelerin kalbidir.
Motorlar endüstriyel üretimde, pompalarda, kompresörlerde, asansörlerde, yürüyen merdivenlerde, konveyörlerde, fanlarda, tornalarda, frezelerde, kırıcılarda, mikserlerde, vinçlerde, iklimlendirme sistemlerinde, küçük ev aletlerinde, beyaz eşyalarda, metrolarda, trenlerde… yani insanın bir makineye ihtiyacı olduğu her yerde kullanılır.
Elektrik motorunun çalışma prensibi
Bir elektrik motorunun çalışmasının ana prensibi olan dönme hareketini sağlamak için mıknatısalar kullanılır. Mıknatıslarda zıt kutuplar birbirini çeker ve eş kutuplar birbirini iter. Mıknatıslar demir bir çubuğun etrafına sarılırsa devredeki mıknatıslanma etkisi ile ortadaki demir çubuk dönmeye başlayacaktır.
Daha teknik bir tabirle şöyle diyebiliriz:
Elektrik motorları stator ve rotor adında iki parçadan oluşur. Hareketsiz sabit parça stator, hareketli döner parça rotordur. (Yukarıdaki gösterimdeki kırmızı ve mavi parçalar stator, armatür olarak adlandırılan parçayı rotor olarak düşünün)
Stator gövdesi içerisindeki oyuklara iletken yerleştirilir (bobin meydana getirilir). Stator etrafındaki tel bobinlere enerji verilir ve bir manyetik alan oluşur.
Stator, bobinlerdeki akımı statorun içerisinde konumlandırılmış rotora sevk eder.
Bobinlerdeki alternatif akım etraflarındaki manyetik alanlarının kuzey ve güney arasında değişmesine neden olur. Bu etkiyle oluşan çekme ve itme rotorun dönmesini sağlar.
Rotor döner bir mile bağlanır ve bu dönme etkisi başka mekanik parçalarla desteklenip yönlendirilerek günlük hayatımızda ve endüstride gördüğümüz makinelerin çalışmasını sağlar.
Aşağıdaki videoda elektrik motorunun çalışma prensibini daha net anlayabilirsiniz: