Buton nedir? Buton çeşitleri nelerdir?
Buton nedir?
Buton, operatörün yaptığı işlemi (basma, çevirme gibi) makineye aktaran, operatörün daha doğru kararlar vermesine yardımcı olup ve sistemin kontrolünü elinde tutmasını sağlayan elektriksel cihazdır.
İnsan ve makine arası iletişimi sağlayan butonların terminolojisinde aşağıdaki terimlere rastlamak mümkündür:
Kontak: Anahtarın devreyi açan veya kapayan iletken parçasıdır. Normal konumunda açık durumda ise “normalde açık” ve devre kapandığında ise “normalde kapalı” olarak nitelendirilir. Operatörün hareketi kontağın konumunu tam tersi duruma değiştirir.
Kontak bloğu: Kontağı içeren kısımdır. Kontak blokları butonun veya sinyal lambasının arka kısmında bir tutucu yardımıyla tutulur.
Operatör/Aktüatör: Dokunma yoluyla çalışan kısımdır. Örn. Buton kafası, seçici anahtar düğmesi gibi
Lamba bloğu: Uygun sinyali aldığında elektrik lambasını aktive eden kısımdır. Işıklı butonlar için kullanılır.
Kalıcı: Bastıp eli çektikten sonra kapalı konumunu koruyan devredir.
Anlık: Basıldıktan el çekilene kadar olan süre boyunca kapalı konumunu koruyan devredir.
Nominal termal akım: AC-1 uygulamalarında butonların dayanabileceği akım değeridir.
Nominal çalışma akımı: Verilen gerilim değerinde AC-3 uygulamalarında butonların dayanabileceği akım değeridir.
Buton çeşitleri
- Düz yaylı buton (push buton)
Operatör yüzeyine direkt olarak basmak gereklidir. Yanlışlıkla yapılabilecek basmaları engelleyen yapıdadır. Buton ile buton halkası aynı yüksekliktedir.
- Uzatılmış yaylı buton
Bir kontrol panelinde en önemli komutların kontrolünde kullanılır. Dışarı çıkıntı yaptığı için kolayca ulaşılabilir. Buton, buton halkasından hafif dışarı çıkmıştır.
- Mandal buton
Bir kontrol cihazında birden fazla komut kontrolünde veya kalıcı bir kontrol istendiğinde kullanılır. (1-0-2, 1-0 butonlar gibi)
- Mantar buton
Geniş basma yüzeyi ile kolay aktivasyon sağlar. Genellikle acil durum kontrolünde kullanılır.
- Acil durdurma butonu
Bir kontrol fonksiyonunu resetlemek için daha farklı bir hareket gerektirir. (Çevirip çekmek gibi). Acil durumlarda kullanılır.
- Anahtarlı mandal buton
Güvenlikle alakalı durumlarda kullanılır. Örn. Bakım yapmak için makineyi kilitlemek gibi
- Işıklı yaylı buton
Yerden ve maliyetten kazanç sağlar. Işık ve basma fonksiyonunu tek cihazda toplar.
- Çiftli yaylı buton
Yerden ve maliyetten kazanç sağlar. İki farklı butonu tek gövdede toplar.
Butonların renkleri ne anlama gelir?
Butonların renkleri de farklı anlamlara gelmektedir. IEC 60204-1 standardının tarif ettiği şekilde uluslararası renk kodları belirlenmiştir:
| Renk | Anlamı | Açıklama | Örnek |
| Kırmızı | Acil durum | Tehlikeli acil bir durum olması durumunda harekete geçirilmeli | Acil durdurma butonları |
| Sarı | Anormal | Anormal bir durum olması durumunda harekete geçirilmeli | Anormal bir durumu ortadan kaldıran cihazlar |
| Yeşil | Normal | Normal bir durumda harekete geçirilmeli | Start/On |
| Mavi | Zorunlu | Zorunlu bir durumda harekete geçirilmeli | Reset fonksiyonu |
| Beyaz | Tanımlanmış belirli bir anlamı yok | Fonksiyonların genel kullanımında, acil duruş hariç | Start/On (tercih edilen) Stop/Off |
| Siyah | Tanımlanmış belirli bir anlamı yok | Fonksiyonların genel kullanımında, acil duruş hariç | Start/On (tercih edilen) Stop/Off |
Hatırlatma: Üreticilerin buton serileri genellikle iki farklı tiptedir. Modüler modeller ve kompakt modeller olarak ikiye ayrılır.
Modüler modeller adeta bir lego gibi butonun kafası, tutucusu ve yardımcı kontağı ayrı ayrı birleştirilerek takılır. Proje revizyonu olduğu durumlarda bu parçalar kolayca değiştirilebilir. Diyelim ki panoya taktığınız bir butonun rengini yeşilden maviye çevirmeniz gerekti. Butonun sadece kafa kısmını değiştirmeniz yeterli olur. Ya da ekstra bir normalde açık kontak eklemeniz gerekti. Kolaylıkla 1 açık kontak ekleyebilirsiniz
Kompakt modeller ise isminden de anlaşılabileceği gibi yekpare modellerdir. Proje revizyonu olduğunda komple butonun değişmesi gerekmektedir. Kompakt modeller modülerlere göre daha uygun fiyatlıdır.
Buton ile ilgili video
Kaynaklar:
https://uk.rs-online.com/web/generalDisplay.html?id=solutions/push-button-switches-overview
