Buton çeşitleri nelerdir?

Elektrik butonları günümüzün elektriksel pazarında insanın ve makinenin olduğu hemen hemen her uygulamada sıklıkla kullanılan ürünlerdir. Bu yazımızda elektrik butonlarının çeşitlerini inceleyeceğiz.

Öncelikle tanım ile başlayalım

Buton, operatörün yaptığı işlemi (basma, çevirme gibi) makineye aktaran, operatörün daha doğru kararlar vermesine yardımcı olup ve sistemin kontrolünü elinde tutmasını sağlayan elektriksel cihazdır.

İnsan ve makine arası iletişimi sağlayan butonların terminolojisinde aşağıdaki terimlere rastlamak mümkündür:

Kontak: Anahtarın devreyi açan veya kapayan iletken parçasıdır. Normal konumunda açık durumda ise “normalde açık” ve devre kapandığında ise “normalde kapalı” olarak nitelendirilir. Operatörün hareketi kontağın konumunu tam tersi duruma değiştirir.

Kontak bloğu: Kontağı içeren kısımdır. Kontak blokları butonun veya sinyal lambasının arka kısmında bir tutucu yardımıyla tutulur.

Operatör/Aktüatör: Dokunma yoluyla çalışan kısımdır. Örn. Buton kafası, seçici anahtar düğmesi gibi

Lamba bloğu: Uygun sinyali aldığında elektrik lambasını aktive eden kısımdır. Işıklı butonlar için kullanılır.

Kalıcı: Bastıp eli çektikten sonra kapalı konumunu koruyan devredir.

Anlık: Basıldıktan el çekilene kadar olan süre boyunca kapalı konumunu koruyan devredir.

Nominal termal akım: AC-1 uygulamalarında butonların dayanabileceği akım değeridir.

Nominal çalışma akımı: Verilen gerilim değerinde AC-3 uygulamalarında butonların dayanabileceği akım değeridir.

Buton çeşitleri

En çok kullanılan buton çeşitleri şunlardır:

Düz yaylı buton (push buton)

Operatör yüzeyine direkt olarak basmak gereklidir. Yanlışlıkla yapılabilecek basmaları engelleyen yapıdadır. Buton ile buton halkası aynı yüksekliktedir.

Uzatılmış yaylı buton

Bir kontrol panelinde en önemli komutların kontrolünde kullanılır. Dışarı çıkıntı yaptığı için kolayca ulaşılabilir.  Buton, buton halkasından hafif dışarı çıkmıştır.

Mandal buton

Bir kontrol cihazında birden fazla komut kontrolünde veya kalıcı bir kontrol istendiğinde kullanılır. (1-0-2, 1-0 butonlar gibi)

Mantar buton

Geniş basma yüzeyi ile kolay aktivasyon sağlar. Genellikle acil durum kontrolünde kullanılır.

Acil durdurma butonu

Bir kontrol fonksiyonunu resetlemek için daha farklı bir hareket gerektirir. (Çevirip çekmek gibi). Acil durumlarda kullanılır.

Anahtarlı mandal buton

Güvenlikle alakalı durumlarda kullanılır. Örn. Bakım yapmak için makineyi kilitlemek gibi

Işıklı yaylı buton

Yerden ve maliyetten kazanç sağlar. Işık ve basma fonksiyonunu tek cihazda toplar.

Çiftli yaylı buton

Yerden ve maliyetten kazanç sağlar. İki farklı butonu tek gövdede toplar.

Butonların renkleri ne anlama gelir?

Buton çeşitlerinin renkleri de farklı anlamlara gelmektedir. IEC 60204-1 standardının tarif ettiği şekilde uluslararası renk kodları belirlenmiştir:

Renk	Anlamı	Açıklama	Örnek
Kırmızı	Acil durum	Tehlikeli acil bir durum olması durumunda harekete geçirilmeli	Acil durdurma butonları
Sarı	Anormal	Anormal bir durum olması durumunda harekete geçirilmeli	Anormal bir durumu ortadan kaldıran cihazlar
Yeşil	Normal	Normal bir durumda harekete geçirilmeli	Start/On
Mavi	Zorunlu	Zorunlu bir durumda harekete geçirilmeli	Reset fonksiyonu
Beyaz	Tanımlanmış belirli bir anlamı yok	Fonksiyonların genel kullanımında, acil duruş hariç	Start/On (tercih edilen) Stop/Off
Siyah	Tanımlanmış belirli bir anlamı yok	Fonksiyonların genel kullanımında, acil duruş hariç	Start/On (tercih edilen) Stop/Off

Hatırlatma: Üreticilerin buton serileri genellikle iki farklı tiptedir. Modüler modeller ve kompakt modeller olarak ikiye ayrılır.

Modüler modeller adeta bir lego gibi butonun kafası, tutucusu ve yardımcı kontağı ayrı ayrı birleştirilerek takılır.  Proje revizyonu olduğu durumlarda bu parçalar kolayca değiştirilebilir. Diyelim ki panoya taktığınız bir butonun rengini yeşilden maviye çevirmeniz gerekti. Butonun sadece kafa kısmını değiştirmeniz yeterli olur. Ya da ekstra bir normalde açık kontak eklemeniz gerekti. Kolaylıkla 1 açık kontak ekleyebilirsiniz

Kompakt modeller ise isminden de anlaşılabileceği gibi yekpare modellerdir. Proje revizyonu olduğunda komple butonun değişmesi gerekmektedir. Kompakt modeller modülerlere göre daha uygun fiyatlıdır.