B ve C Tipi Sigorta Arasındaki Fark – Açma Eğrileri ile Analiz

Bu yazı, farklı tiplerdeki elektrik sigortalarının çalışma prensiplerini ve hangi durumlarda hangi tiplerinin kullanılması gerektiğini açıklamaktadır. Ayrıca, sigortaların açılma süresini gösteren bir grafik olan açma eğrisi konusu da ele alınmaktadır. Bu yazıda değinilen “B ve C Tipi Sigorta Arasındaki Fark” elektrik sistemleri ile ilgili bilgisi olan kişilerin anlayabileceği teknik bir konu olduğu için biraz daha teknik bir dille yazılmıştır.

B ve C Tipi Sigorta Arasındaki Fark

C tipi sigortalar B tipi sigortalara göre daha gecikmeli tipteki otomatik sigortalardır. B tipleri binalarda priz ve aydınlatma devrelerinde C tipi sigortalar ise motor devrelerinde kullanılır.

Ancak Türkiye’de bina uygulamalarında genellikle B tipi sigortalar aydınlatma beslemeleri, C tipi sigortalar ise priz devrelerinde kullanılması gibi bir montaj şekli söz konusudur. Bunun sebebi prize bağlanacak çamaşır bulaşık makinesi gibi bir elektrik motoruna sahip elektrikli cihaz olacağından tüm prizlerde C tipi sigorta kullanıldığını görürüz. Herhangi bir ana panoya veya sigorta kutusuna baktığınızda B tipi ve C tipi sigortaların bir arada kullanıldığını görürseniz binada bu kadar motor var mı diye düşünmeyin. C tipleri priz beslemelerine gitmektedir.

Konuyu daha iyi anlayabilmeniz için B tipi sigorta ve C tipi sigorta arasındaki açma eğrisi farklarına bakarak biraz daha detaya inelim.

Açma eğrisi, sigortanın tahmini açma süresini gösterir. X ekseni, sigortanın çalışma akımının bir katını temsil eder. Y ekseni ise açma süresini temsil eder. Çalışma akımının katlarında .001 saniyeden itibaren süreleri göstermek için logaritmik bir ölçek kullanılır.

Açma eğrisinin iki ana bileşeni şunlardır:

Termik açma eğrisi: Daha düşük aşırı akımlar için tasarlanmış, bimetali referans alan, açma eğrisidir.

Manyetik açma eğrisi: Bobin veya solenoid için açma eğrisidir. Kısa devre durumu gibi büyük aşırı akımlara hızlı tepki vermek üzere tasarlanmıştır.

Daha düşük aşırı yük akımlarında sadece termal açma aktiftir. Belirli bir sınırdan itibaren ise manyetik açma aktiftir.

Şimdi B tipi sigortanın açma eğrisine bakalım:

B tipi sigorta, kabloları ve aydınlatma yükleri gibi düşük seviyeli cihazları korumak için kullanılır. Manyetik açma anma akımının üç ila beş katıdır. (3~5 x In) Bu cihazların hızlı açma süresi, düşük seviyeli arızalardan kontrol devresi iletkenlerine verilen zararı en aza indirir.

Şöyle örneklendirelim:

Diyelim ki elinizde 20 A ve B serisi bir sigorta var. Bu sigortanın üzerinden 40 A aşırı akım geçerse (aşağıdaki grafiği takip ederseniz) 20 saniye sonra açma yapacaktır. Bu bir termik açmadır.

Ancak aynı sigortanın üzerinden 80A akım geçerse akım seviyesi tehlikeli boyutlara ulaştığından sigorta termik açmayı beklemeyecek ve manyetik bir açma yapacaktır. Aşağıdaki grafiği takip ederseniz bu sigortanın 0,01 saniye gibi bir sürede açma yapacağını göreceksiniz.

C tipi sigorta düşük güçlü motorlar gibi orta düzeyde ani akımlara sahip uygulamalar için geliştirilmiştir. Manyetik açma anma akımının beş ila on katıdır. (5~10 x In) Korunan bileşenler tipik olarak daha yüksek arıza akımlarına zarar görmeden dayanabilir.

C tipini de şöyle örneklendirelim:

Diyelim ki elinizde 20 A ve C serisi bir sigorta var. Bu sigortanın üzerinden 40 A aşırı akım geçerse (aşağıdaki grafiği takip ederseniz) B serisinde olduğu gibi 20 saniye sonra açma yapacaktır. Bu bir termik açmadır.

Ancak aynı sigortanın üzerinden 160A bir akım geçerse akım seviyesi tehlikeli boyutlara ulaştığından sigorta termik açmayı beklemeyecek ve manyetik bir açma yapacaktır. Aşağıdaki grafiği takip ederseniz bu sigortanın 0,01 saniye gibi bir sürede açma yapacağını göreceksiniz.

Yukardaki eğrilerde de görüldüğü gibi B serisi sigorta ve C serisi sigorta termik açma eğrilerinde neredeyse ortaktır. Ancak manyetik açmada B serisi C serisine göre daha düşük akım seviyelerinde açma yapar. Bu nedenle elektrikçiler arasında B serisi sigortalara hızlı tip otomatik sigorta da denir.

Kaynak