Akım korumalı priz nedir, ne işe yarar?
Hiç gerilim dalgalanmalarından dolayı elektronik cihazlarınız hasar gördü mü? Türkiye şartlarında bu sorunun yanıtı çoğu kişi tarafından “Evet” olarak yanıtlanacaktır. Öyleyse sizi rahat ettirecek ve cihazlarınızı bu tip durumlardan sağ salim kurtarabilecek bir cihazla tanıştıralım. Evimizin tesisatının modüler parçalarından birisi olan akım korumalı priz nedir sorusunun cevabını size tam olarak verebilmek için çalışma prensibi ve çeşitlerini de incelememiz gerekiyor. Bütün bunları öğrendikten sonra akım korumalı priz alırken nelere dikkat etmeniz gerektiğini de daha net anlayacaksınız.
Akım korumalı priz nedir?
Akım korumalı priz elektronik ve elektriksel cihazları yüksek gerilimden ve yüksek akımdan koruyan özel tipte üretilmiş bir priz tipidir. Akım ve gerilim birbirlerinin bileşkesi olduklarından gerilim korumalı priz olarak da adlandırılabilir.
Evlerde ve ofislerde sıklıkla kullanılan bu güvenlik priz çeşidi, basit yapısı ve üzerinde bulunan koruma fonksiyonları ile ön plana çıkmaktadır.
Akım korumalı priz şebeke tarafında oluşabilecek ani yüksek akım ve gerilimlere karşı elektronik cihazları koruma görevini üstlenir.
Gerilim dalgalanmaları ülkemizde sıkça yaşanan şebeke problemlerinin başında gelir. Özellikle evlerde gerilimin düşmesi çok ciddi bir problem olmasa da gerilim yükselmesi ve dolayısıyla akımın yükselmesi evde kullanılan cihazlar için ciddi problemlere yol açar. Her cihazın çalışması gereken bir nominal gerilim ve akım aralığı vardır. Bu aralık aşılırsa cihazlar doğru çalışmayabilir, geçici olarak arızalanabilir veya tamamen kullanılmaz hale gelir.
Peki bu gerilim ve akım yükselmesi nasıl olur?
- Cihazların çalışma karakteristiklerinden dolayı olabilir.
- Şebekedeki bir ani tutarsızlık dolayısıyla yükselebilir. (örneğin şebekeye bağlı diğer yüklerin gerilim düşümüne uğraması başka bir yerde gerilim yükselmesine sebebiyet verebilir.)
- Binaya veya binanın yakınlarına yıldırım düşebilir. Bu da binadaki tesisatın akım ve gerilim seviyesini arttırır.
İşte akım korumalı prizler bu gibi durumlarda cihazlarınızı yüksek gerilimden dolayısıyla yüksek akımdan korurlar. Unutulmamalıdır ki bu prizler görevini sadece olağan dışı koşullarda yaparlar. Akım ve gerilim düştüğünde koruma özellikleri veya UPS ve voltaj regülatörleri gibi gerilimi belli seviyede sınırlama gibi özellikleri yoktur. Akım yükselmelerinde veya kısa süreli ani gerilim yükselmelerinde görevlerini yaparlar.
Akım korumalı prizin çalışma prensibi
Bu cihazların içerisinde varistörler vardır. Varistör nominal gerilim koşullarında neredeyse hiç akım çekmeyen ancak gerilim değeri çalışma voltajını geçtiğinde direnci hızlı bir şekilde düşerek akım çekmeye başlayan bir devre elemanıdır. İşte bu tip prizlerde kullanılan varistörler ani gerilim darbelerinde gerilimi süzerek akımın yükselmesini engeller.
Bazı akım korumalı prizlerde de küçük bir otomatik elektrik sigortası vardır. Otomatik sigortalar da sürekli aşırı akım durumunda görev yapar ve devreyi kestirir.
Akım korumalı priz ve yıldırım ilişkisi
Varistörlerin gelişmişine parafudr denir. Parafudrlar yıldırım koruma cihazlarıdır ve elektrik panolarında konumlandırılırlar. Binanıza yıldırım düştüğünde “akım korumalı prizim var bir şey olmaz” diye düşünürseniz büyük yanılgıya düşersiniz. Yıldırım çok yüksek akımlar içerir ve kimi zaman parafudrlar bile etkisini sönümlemekte yetersiz kalır. Yıldırımın etkisini sönümlemek için en etkilisi akım koruma prizi ve parafudru beraber kullanmaktır. Şöyle örnekleyebiliriz:
Yıldırım-parafudr-akım korumalı priz ilişkisi 100km/saat hızla giden arabanızın hızını ilk frende 20 km/saat’e ikinci frende 0 km saate düşürmeniz gibidir. Parafudr 1.fren, akım korumalı priz 2.frendir.
Akım korumalı priz çeşitleri
En çok tercih edilen akım korumalı priz çeşitleri şunlardır:
3’lü, 4’lü, 5’li gibi çoklu girişliler
Prize birden fazla fiş bağlamak isterseniz çoklu girişli modelleri tercih edebilirsiniz. Vermeniz gereken tek karar kaç tane çıkış istediğiniz.
Zaman ayarlı modeller
İçerisinde bir zaman saati mevcuttur. Ayarladığınız süre sonunda çıkışı keser. Zaman gecikmeli model de denebilir.
USB port içerenler
USB portlu modellerle cep telefonu, Ipad gibi cihazlarınızı şarj edebilirsiniz. Telefonların hayatımızda kapladığı yeri düşünürsek USB portlu modeller kullanışlı olabilir.
Akıllı modeller
Çok daha detaylı ve kapsamlı bir model arayışındaysanız akıllı modeller size göre olacaktır. Akıllı akım korumalı priz ile cep telefonundan prizi kontrol edebilirsiniz.
Akım korumalı priz alırken nelere dikkat edilmelidir?
Fiyat
Akım korumalı prizler normal prizlere göre pahalı olur. Fiyatlarını kıyaslarken göz önünde bulundurun. Çok ucuza bir akım prizi bulmuşsanız aşağıdaki özelliklerin olup olmadığını veya derecelerini kontrol edin.
Kasa tipi
Dış kasasının dayanıklı olmasına özen gösterin. Özellikle çoklu prizlerde aynı anda birden fazla cihaz bağlanabilir. Bu durumda kasası ısınacaktır. Kasanın ısı dayanımı mutlaka yüksek olmalıdır. Genelde firmalar kasalarını yangına dayanıklı olarak pazarlarlar. Yangına dayanıklı demek asla yanmaz demek değildir. Isı dayanımı yüksek demektir. Tutuşmaz; ama için için erir demektir. Eridiğinde de zehirli gaz yaymaz.
Maksimum güç değeri
Prizin üzerinde yazar. Akım korumalı prize maksimum güç değerinin üzerinde bir güçte cihaz bağlamayın. Yoksa yangına kadar varacak sonuçlar doğurabilir.
Joule değeri
Akım koruma özelliğinin ömrü gibidir. Joule değeri ne kadar yüksek olursa o kadar iyidir.
Pik gerilimi
Anlık gerilim yükselmesinin cihazların zarar görmeden maksimum kaç volta çıkabileceğini gösterir. Ne kadar yüksekse o kadar iyidir.
Led ışıklı modeller
Prizde kullanılan Led, akım koruması yapılıp yapılmadığının göstergesidir.
Özellik ve koruma
Elektromanyetik girişimi engelleyen ve çocuk koruması bulunan modeller opsiyonel olarak tercih edilebilir.
Her cihaz akım korumalı prize bağlanır mı?
Elektronik aksamlı bilgisayar, cep telefonu, TV gibi cihazları akım korumalı prize bağlayabilirsiniz. Ancak rezistans içeren fırın, ütü, saç kurutma makinesi, tos makinesi gibi cihazları akım koruma prizine bağlamamak mantıklıdır çünkü bu cihazlar rezistanslı yapıları dolayısıyla prizleri yanıltabilir ve içindeki sigortaların atmasına sebebiyet verebilir.
