Akım Korumalı Priz Nedir? Nasıl Çalışır? Nasıl Seçilir?

Akım ve gerilim birbirlerinin bileşkesi olduklarından gerilim korumalı priz olarak da adlandırılabilir.

Evlerde ve ofislerde sıklıkla kullanılan bu güvenlik priz çeşidi, basit yapısı ve üzerinde bulunan koruma fonksiyonları ile ön plana çıkmaktadır.

Gerilim dalgalanmaları ülkemizde sıkça yaşanan şebeke problemlerinin başında gelir. Özellikle evlerde gerilimin düşmesi çok ciddi bir problem olmasa da gerilim yükselmesi ve dolayısıyla akımın yükselmesi evde kullanılan cihazlar için ciddi problemlere yol açar. Her cihazın çalışması gereken bir nominal gerilim ve akım aralığı vardır. Bu aralık aşılırsa cihazlar doğru çalışmayabilir, geçici olarak arızalanabilir veya tamamen kullanılmaz hale gelir.

Peki bu gerilim ve akım yükselmesi nasıl olur?

• Cihazların çalışma karakteristiklerinden dolayı olabilir.
• Şebekedeki bir ani tutarsızlık dolayısıyla yükselebilir. Örneğin şebekeye bağlı diğer yüklerin gerilim düşümüne uğraması başka bir yerde gerilim yükselmesine sebebiyet verebilir.
• Binaya veya binanın yakınlarına yıldırım düşebilir. Bu da binadaki tesisatın akım ve gerilim seviyesini arttırır.

Akım korumalı priz, akım ve gerilim yükselmesi gibi durumlarda cihazlarınızı yüksek gerilimden ve yüksek akımdan koruma işine yarar.

Unutulmamalıdır ki bu priz görevini sadece olağan dışı koşullarda yapar. Akım ve gerilim düştüğünde koruma özellikleri veya UPS ve voltaj regülatörleri gibi gerilimi belli seviyede sınırlama gibi özellikleri yoktur. Akım yükselmelerinde veya kısa süreli ani gerilim yükselmelerinde görevini yapar.

Çalışma prensibi

Akım korumalı prizin içerisinde koruma görevini üstlenen varistör vardır. Varistör nominal gerilim koşullarında neredeyse hiç akım çekmeyen ancak gerilim değeri çalışma voltajını geçtiğinde direnci hızlı bir şekilde düşerek akım çekmeye başlayan bir devre elemanıdır. Akım korumalı priz içerisindeki varistör ani gerilim darbelerinde gerilimi süzerek akımın yükselmesini engeller.

Bazı akım korumalı prizlerde de küçük bir elektrik sigortası vardır. Sigorta da sürekli aşırı akım durumunda görev yapar ve devreyi kestirir.

Akım korumalı priz ve yıldırım ilişkisi

Varistörlerin gelişmişine parafudr denir. Parafudrlar yıldırım koruma cihazlarıdır ve elektrik panolarında konumlandırılırlar. Binanıza yıldırım düştüğünde “Akım korumalı prizim var. Bir şey olmaz” diye düşünürseniz büyük yanılgıya düşersiniz. Yıldırım çok yüksek akımlar içerir ve kimi zaman parafudrlar bile etkisini sönümlemekte yetersiz kalır. Yıldırımın etkisini sönümlemek için en etkilisi akım koruma prizi ve parafudru beraber kullanmaktır. Şöyle örnekleyebiliriz:

Yıldırım-parafudr-akım korumalı priz ilişkisi 100km/saat hızla giden arabanızın hızını ilk frende 20 km/saat’e ikinci frende 0 km saate düşürmeniz gibidir. Parafudr 1.fren, akım korumalı priz 2.frendir.

Elektronik aksamlı bilgisayar, cep telefonu, TV gibi cihazlar akım korumalı prize bağlanabilir. Ancak rezistans içeren fırın, ütü, saç kurutma makinesi, tos makinesi gibi cihazları akım koruma prizine bağlamamak mantıklıdır. Çünkü bu cihazlar rezistanslı yapıları dolayısıyla prizleri yanıltabilir ve içindeki sigortaların atmasına sebebiyet verebilir.

Çeşitleri

En çok tercih edilen akım korumalı priz çeşitleri şunlardır:

3’lü, 4’lü, 5’li gibi çoklu girişliler

Prize birden fazla fiş bağlamak isterseniz çoklu girişli modelleri tercih edebilirsiniz. Vermeniz gereken tek karar kaç tane çıkış istediğinizdir.

Zaman ayarlı

İçerisinde bir zaman saati mevcuttur. Ayarladığınız süre sonunda çıkışı keser. Zaman gecikmeli model de denebilir.

USB portlu

USB portlu modellerle cep telefonu, Ipad gibi cihazlarınızı şarj edebilirsiniz. Telefonların hayatımızda kapladığı yeri düşünürsek USB portlu modeller kullanışlı olabilir.

Akıllı tip

Çok daha detaylı ve kapsamlı bir model arayışındaysanız akıllı modeller size göre olacaktır. Akıllı akım korumalı priz ile cep telefonundan prizi kontrol edebilirsiniz.

Seçim kriterleri

Akım korumalı priz alırken dikkat edilecek hususlar şunlardır:

Fiyat

Akım korumalı prizler normal prizlere göre pahalı olur. Fiyatlarını kıyaslarken bu hususu mutlaka göz önünde bulundurun. Çok ucuza bir akım prizi bulmuşsanız aşağıdaki özelliklerin olup olmadığını veya derecelerini kontrol edin.

Kasa tipi

Dış kasasının dayanıklı olmasına özen gösterin. Özellikle çoklu prizlerde aynı anda birden fazla cihaz bağlanabilir. Bu durumda kasası ısınacaktır. Kasanın ısı dayanımı mutlaka yüksek olmalıdır. Genelde firmalar kasalarını yangına dayanıklı olarak pazarlar. Yangına dayanıklı demek asla yanmaz demek değildir. Isı dayanımı yüksek demektir. Tutuşmaz; ama için için erir demektir. Eridiğinde de zehirli gaz yaymaz.

Maksimum güç değeri

Prizin üzerinde yazar. Akım korumalı prize maksimum güç değerinin üzerinde bir güçte cihaz bağlamayın. Yoksa yangına kadar varacak sonuçlar doğurabilir.

Joule değeri

Akım koruma özelliğinin ömrü gibidir. Joule değeri ne kadar yüksek olursa o kadar iyidir.

Pik gerilimi

Anlık gerilim yükselmesinin cihazların zarar görmeden maksimum kaç volta çıkabileceğini gösterir. Ne kadar yüksekse o kadar iyidir.

Led ışıklı modeller

Prizde kullanılan Led, akım koruması yapılıp yapılmadığının göstergesidir.

Özellik ve koruma

Elektromanyetik girişimi engelleyen ve çocuk koruması bulunan modeller opsiyonel olarak tercih edilebilir.